CRVENI KARTON - Bokserka nije muško! A sudija?

Ilustracija Jelena Žilić, iz knjige „Žene BiH“

„Sudija nije muško“ skandirala je malobrojna, ali prpošna publika na stadionu lokalnog FK Lauš u Banjaluci. Bio je to čisti paradoks. Jer, sudija stvarno nije bila muško: utakmicu je sudila žena, tačnije tek punoljetna djevojčica. Dogodilo se to neolimpijske 1979. A kako stvari stoje danas, nakon skoro pola vijeka, dok uživamo u Olimpijskim igrama u Parizu?

Piše: Milkica Milojević

„Bokserka je muško“, zapjenili su, nedavno, vaskoliki branioci tradicionalnih vrijednosti, kada je alžirska takmičarka Iman Kalif, nakon samo 46 sekundi borbe, na bokserskom turniru Olimpijskih igara u Parizu, dobila meč protiv Italijanke Anđele Karini.

Anđela Karini je izjavila da je dobila jak udarac u glavu i da nije htjela da, daljom borbom, rizikuje svoje zdravlje i život. I to je u redu.

Nije ona ni prva ni posljednja bokserka, ili bokser, koji je bacio, ili bacila, peškir u ring.

Ali meč Klif - Karini je  izazvalo lavinu komentara, širom svijeta.

-Kad muškarac tuče ženu u kući, to je porodično nasilje, a kad muškarac tuče ženu u ringu to je sport – jedan je od uobičajenih komentara povodom famoznog meča.

Očekivano, na Iman Kalif  su se obrušili i Donald Tramp i Đorđa Meloni i sva sila moćnih desničara.

Sve njihove optužbe svodile su se na jedno: Iman se bori u ženskoj konkurenciji, a ustvari je muško.

Ali, zajebali su se. Iman je žena, ne govorimo sada o rodu nego o biološkom polu. Alžirska bokserka ima, znate ono, da budemo pristojni, tijelo koje joj omogućava da rodi i doji dijete.

Otkud onda onaj poklič „Iman je muško“? Otud što ona ima „višak muških hormona“.

Ah, taj „višak muških hormona“, koje imaju „muškobanjaste nakaze“, uvreda je koja u našoj kulturi prati sijaset djevojaka i žena.

Pratila i djevojčicu fudbalsku sudiju, ili kako se danas kaže sutkinju, s početka naše priče. Kao i njene malobrojne koleginice.

Jer, podsjećamo, te 1979. godine, kada je Tito još bio živ, u cijeloj SFRJ, koja je imala 22 miliona stanovnika, na desetine hiljada liga, i garant nekoliko stotina hiljada fudbalera – žena fudbalskih sudija je bilo slovom i brojem 7.

A kad su one tako malobrojne i tako „mimo svijet“ da se pačaju u muška posla, šta bi drugo bile, nego „cure s viškom muških hormona“.

Nekim ženama sudijama iz doba SFRJ nije pomoglo ni to što su kosicu farbale u plavo i šminkale se prije istrčavanja na teren. Takve su odmah svrstavali u drugu kategoriju: u cure lakog morala, koje na fudbalskom terenu jure dečke.

Ali, niko tada ženama fudbalskim sudijama, danas bi se reklo sutkinjama, nije osporavao njihov pol. Znalo se da su one, ovakve ili onakve - žene.

Rod, kao društveni konstrukt koji, pojednostavljeno rečeno, propisuje šta priliči „pravoj“ ženi i „pravom“ muškarcu, na scenu će stupiti mnogo kasnije.

Ali, ko je danas, ljeta gospodnjeg 2024., taj „sudija“, koji određuje ko je u sportu muško, a ko žensko? I presuđuje da li je Iman Kalif muškarac koji se predstavlja kao žena, ili „samo“ prezerana „muškobanjasta djevojka“ sa „viškom muških hormona“.

E, to je malo zajebanija stvar.

Čitavu ujdurmu zakuvala je, ispostaviće se kontroverzna, Međunarodna bokserska asocijacija IBA. Ova organizacija, koja je u međuvremenu zabranjena, Iman je diskvalifikovala sa Svjetskog prvenstva 2023. godine, sa obrazloženjem da ona ima „visok nivo testosterona u organizmu“.

Testiranje je bilo krajnje netransparentno, a Iman je, pazite sad, diskvalifikovana nakon što je pobijedila rusku bokserku.

Kako piše Radio slobodna Evropa, IBA je tada kontrolisao Umar Kremlev, Rus koji je doveo „Gazprom“ kao generalnog sponzora organizacije.

Eto, sudija nije muško, ali nije ni žensko! Sudija je bezrodni i bespolni – krupni kapital.

Olimpijske igre se još uvijek, hajde da budemo optimistični, batrgaju i opiru ovakvoj vrsti „sudija“. Otpilili su priču o „višku testosterona“ i dozvolili Iman da se takmiči s drugim ženama bokserkama.

Savremne Olimpijske igre imaju čak i „rodnu agendu“ i još u Tokiju su se ozbiljno približile proklamovanom cilju: da na Igrama učestvuje jednak broj takmičara i takmičarki.

Vjekovima su se sportiskinje borile za „privilegiju“ da budu ravnopravne.

Na antičkim Olimpijskim igrama ženama nije bilo dozvoljeno da se takmiče, a udatim ženama je bilo strogo zabranjeno čak i da gledaju takmičenja u publici i za taj grijeh im je zaprijećeno smrtnom kaznom. Možda i zato što se u antičko doba većina sportista na Igrama takmičila - gola.

Ni na prvim Olimpijskim igrama modernog doba, održanim 1896. u Atini, žena nije bilo. Četiri godine kasnije, 1900. u Parizu, žene su se nadmetale u tenisu, golfu, balonerstvu i letenju zmajevima.

Dogodilo se to uprkos protivljenju osnivača Igara modernog doba, Pjera de Kubertena, koji je Olimpijske igre opisao kao „ceremonijalno slavlje muške atletike".

Ali, žene su postepeno osvajale i atletiku, gimnastiku, plivanje, streljaštvo... Olimpijski maraton žene trče od 1984.

Očekivano, najduže su se predrasudama opirale borilačke vještine: džudo za žene je na Olimpijske igre uvršten 1992., rvanje 2004., a boks 2012. godine. Fudbalerke se na Igrama takmiče od 1996.

I žene fudbalske sutkinje su dobile pristup vrhunskim takmičenjima, istina ne na Olimpijskim igrama, ali je na Svjetskom prvenstvu u Kataru, prvi put u istoriji, utakmicu sudila jedna žena – Francuskinja Stefani Frapar.

Dugo ženama na Olimpijskim igrama nije bilo dozvoljeno takmičenje u pojedinim „muškim“ disciplinama, jer se smatralo da one „prekomjerno opterećuju žene i premašuju njihove sposobnosti“, ali i da „nisu prikladne za žene iz estetskih razloga“.

Eh, ti „estetski razlozi“! Mnogi tvrde da se bokserka Iman Kalif našla na meti tradicionalista i da je optužena da je muško, upravo zbog svog fizičkog izgleda. Naprosto, nije se uklapala u stereotip krhke Barbike, pa čak ni u predstavu o sportistkinjama kao atraktvnim djevojkama koje „privlače muške poglede“ i koje su kao stvorene za modele u reklamnim kampanjama vodećih svjetskih proizvođača sportske opreme.

Eto ga, opet krupni kapital u ulozi „vrhovnog sudije“!

Kao i na drugim velikim takmičenjima, i na Igrama u Parizu, uveliko se spekulisalo na temu „najljepše sportistkinje“ ili „mis Igara“.

Možda baš zato, zbog sveprisutnog „imperativa ljepote“, na Igrama viđamo ful našminkane sportistkinje, sve sa vještačkim trepavicama, i to ne samo među gimnastičarkama, nego i na atletskim i drugim borilištima. Istina, skockane su uglavnom sprinterke, teško da bi se i najsujetnija atletičarka usudila da trči maraton pod „punom šminkom“.

Korpulentne rvačice ili, recimo, bacačice kugle, se baš i ne uklapaju u ovaj stereotip, ali i one su lijepe, naročito kad se raduju osvojenim medaljama.

Medalju za svoju zemlju, srebrnu sigurno, a možda i zlatnu, izborila je i bokserka Iman Kalif. U Alžiru je slave kao nacionalnu junakinju.

Ali, na početku karijere ona nije imala bog zna kakvu podršku, čak ni u svojoj porodici.

Odrasla je u zabačenom selu u sjeverozapadnom Alžiru. Njen otac nije odobravao što mu kćerka trenira boks, jer to“nije sport za djevojčice“.

Od ranog djetinjstva je morala da putuje u susjedno selo na treninge i prodavala je staro željezo da bi kupila kartu za autobus.

Kada su je novinari nedavno pitali na šta je najviše ponosna, odgovorila je: „Na svoju sposobnost da prevazilazim prepreke“.

Da bi istrčala na mjestimično blatnjavi teren u predgrađu, u tada obveznom crnom sudijskom dresu, i djevojčica iz Banjaluke, s početka naše priče, morala je svašta preturiti preko glave.

Bila je najbolja na kursu za fudbalske sudije, i dečki su je, naravno, gledali poprijeko. Kad je položila sudijski ispit, morala se fajtati sa moćnim Savezom fudbalskih sudija Jugoslavije, sve prijeteći im Internacionalnim bordom FIFA, da bi dokazala da ima prvo da sudi fudbalerima muškarcima.  

A onda su je pratili ne samo povici „sudija nije muško“, nego su se u publici iznebuha pojavile žene domaćičkog izgleda, koje bi uzvikivale: „Sram te bilo, šta izvodiš, idi kući, kuvaj ručak!“

Rodni stereotipi su čudo, pogotovo kad se ugnijezde u glavama žena! Ista je to priča, od mjestimično blatnjavih provincijskih fudbalskih terena, do blistavih Olimpijskih igara.

Kolumne „Crveni karton", su dio serije „Impuls semafor“.

Autor: Impuls