Moćni zaštitnici rimskih legionara: Priča o gemi sa desne obale Dunava kod Zemuna

Foto: Josip Šarić

Geme su minijaturna umetnička dela pravljena od dragog i poludragog kamena. Ukoliko su predstave na njima reljefne zovemo ih kameje, a ako su urezane nazivamo ih intaljo.

Kao prikazi na njima zastupljene su ljudske figure i portreti, predstave božanstava, alegorijske predstave, geometrijski, floralni i zoomorfni motivi. Najstarije geme potiču iz II milenija pre nove ere, a sve su ugrađivane u broševe, medaljone, priveske, naušnice i prstenje.

Početak gliptike, kako se naziva umetnost obrade dragog i poludragog kamena, u Rimu počinje u VI veku pre nove ere. Gema - intaljo na fotografiji, pronađena je u materijalu iz obrušenog lesnog brega, na desnoj obali Dunava kod Beljarice, nekoliko kilometara uzvodno od Zemuna. Nalaz može da se datuje najverovatnije u III-IV vek nove ere, kada su na prostoru provincije Panonije Inferior (od 96. godine nove ere - Panonija Sekunda) boravili Rimljani sa svojom dunavskom flotilom.

Ova minijaturna gema načinjena je od heliotorpa. Na njoj je urezana predstava dva konjanika koji jašu jedan ka drugom, dok se između njih vidi polumesec. Rudimentarna predstava, skoro kao neka vrsta krokija, posledica je nedovoljne veštine majstora koji ju je rezao, tako da sa sigurnošću možemo da zaključimo da je reč o proizvodu neke provincijske radionice, čija lokacija nam je, nažalost, nepoznata.

Nalaz može da se datuje najverovatnije u III-IV vek nove ere, kada su na prostoru provincije Panonije Inferior (od 96. godine nove ere - Panonija Sekunda) boravili Rimljani sa svojom dunavskom flotilom.

Konjanike možemo pouzdano da identifikujemo kao dva polubrata, Kastora i Polideuka u grčkoj mitologiji, odnosno Kastora i Poluksa u rimskoj. Zajedno su poznati kao Dioskuri. Njihova majka je bila Leda, koja je smrtnog Kastora dobila sa spartanskim kraljem Tindareusom, dok je besmrtni Poluks bio božanski sin koga je dobila sa Zevsom.

Zaštitnica Dioskura bila je boginja Selena u grčkoj mitologiji, odnosno boginja Luna kao rimski pandan. Selenin/Lunin atribut je bila kruna u obliku polumeseca. S obzirom na malu površinu ove geme, nije bilo mesta za celu figuru boginje, pa je ona predstavljena samo svojom krunom.

Dioskuri su imali primarnu ulogu kao zaštitnici muškaraca - konjanika i mornara. Imajući u vidu da je na prelazu iz III u IV vek nove ere, Taurunum bio jedna od stanica rimske dunavske flotile, logična je pretpostavka da gema - intaljo sa Beljarice potiče iz prstena koji je krasio ruku nekog rimskog legionara iz te flote.

Autor: Josip Šarić - nationalgeographic.rs