ZELENI TALAS – Kratak pregled zagađenja u BiH

Ilustracija Jelena Žilić

Evropska agencija za okoliš u petak je objavila izvještaj u kojem se navodi da je zagađenje vazduha prouzrokovalo smrt 253.000 ljudi u Evropskoj uniji 2021. godine. Koliko je zagađen vazduh uticao na zdravlje građana Bosne i Hercegovine ne znamo, jer zvaničnih podataka nemamo.

Piše: Jelena Jevđenić

Pretpostavke Evropske agencije za okoliš su da je zbog zagađenog vazduha u 2021. Godine u BiH umrlo 9.000. Ova cifra nije mala, a način na koji se (ne)sprovode obaveze u vezi zaštite životne sredine koje je BiH potpisala, implicira da je ovaj broj i veći.

Nažalost, to je moguće.

Krajem ljeta prema godišnjem Izvještaju o kvalitetu vazduha u svijetu kojeg provodi Air Quality Life Index (AQLI), navodi se da je BiH najzagađenija zemlja u Evropi.

Možda gore od ovog podatka je činjenica da smo normalizovali ovaj problem. Vlasti se ne bave, ili u ne u dovoljnoj mjeri, zagađenjem, a građani apatično posmatraju ili ignorišu.

Ista situacija se ponavlja iz godine u godinu, a problem zagađenja umjesto postepenog rješavanja, samo se pogoršava.

Sarajevo, Tuzla i Zenica su među najzagađenijim gradovima u Evropi, a bilo je i dana kada je Sarajevo bilo čak u vrhu na svjetskom nivou.

U Banjaluci sada se kvaliteta vazduha mjeri samo na jednoj stanici, ranije se mjerio na tri lokacije. Zašto još uvijek Banjaluka nema više mjernih stanica razlog je tender.

Zbog toga Banjalučani nemaju jasnu sliku kakva je kvaliteta vazduha, a bez toga se ne mogu predložiti adekvatne mjere.

Na zvaničnoj stranici grada podaci o kvalitetu vazduha na tri lokacije posljednji put su izmjereni u oktobru 2022. godine. Više od godinu dana grad nije uspio da riješi ovaj problem i tako smo ušli u sezonu grijanja i nezdravog vazduha bez imalo interesa kako i koliko ovaj problem utiče na zdravlje.

Na snazi je potpuno odsustvo političke volje da se rješava problem zagađenja.

I ne samo vazduha.

Već tri puta samo ove godine rijeka Bosna je bila zagađena. Zagađenje se povezuje s firmom ArcelorMittal. Posljednje zagađenje Neretve s HE Ulog. Bliha često bude zamućena zbog rudnika. Institucije ne sankcionišu odgovorne, čak im produžavaju koncesije i dozvole.

Situacija s deponijama je posebna priča. Divlje deponije na svakom ćošku, neke čak nezvanično koriste i javna preduzeća.

Jedna takva deponija je u Novoj Topoli. Na mjestu nekadašnjeg Poljoprivredno-industrijskog kombinata „Mladen Stojanović“ nadomak Gradiške, stvorila se velika deponija. Vlast u Gradišci i građani okrivljuju jedni druge. Za sada niko nije odgovoran.

U Mostaru već godinama aktivisti i građani blokiraju i deblokiraju deponiju “Uborak”. Vlasti u Mostaru obećavaju rješenje, ali do sada ga nema.

U Banjaluci na deponiji u Ramićima kapaciteti skoro popunjeni. Proširenje sanitarne kasete trenutno zaustavljeno jer problem, izgleda koji se ponavlja u Banjaluci, je tender.

U područjima daleko od gradova i betona, gdje mještani žive okruženi čistom prirodom svaki čas može ko god da dođe, napravi x u zemlji i počne da rudari. Svi oni koji bi od gradskog zagađenja htjeli da pobjegnu u pitomije čistije predjele možda prvo da istraže šta to mjesto od ruda posjeduje, jer u suprotnom se mogu naći opet u zagađenju-od rudnika. Ili čak neke spalionice. Ili neke hidroelektrane koja će promijeniti krajolik i uništiti biodiverzitet, što dođe skoro na isto kao i zagađenje.

Džaba ste krečili, odnosno napustili grad. Nigdje niste sigurni od zagađenja vazduha, tla, vode, bukom…

I nije to cijena koja se mora platiti za moderni život, mnoge države, puno veće i naprednije su osigurale i ekonomiju i zdravlje građanima.

Najveći problem zagađenja u BiH su toksični ljudi na pozicijama odlučivanja i moći.

Zagađenje vazduha ne počinje sa sezonom grijanja. Ono počinje mnogo prije, od onda kada se u gradu, bilo kojem gradu u BiH, izgradila prva zgrada bez prostornog plana. Načičkane tik jedna do druge novoizgrađene zgrade su zatvorile strujanje vazduha. Filteri za prečišćavanje u velikim fabrikama i termoelektranama su zvanično obavezne, a nezvanično i češće, su na volji vlasnika.

Treba podsjetiti da BiH nema registar zagađivača, iako je davno potpisala i ratificirala Arhušku konvenciju, a jedan od zadataka je bio izrada protokola o registru zagađenja i javno objavljivanje podataka.

S toga i bojazan da je broj umrlih u BiH od zagađenja vazduha veći od devet hiljada.

Ovog momenta u Banjaluci je vedro, povremeno sunčano. Kvalitet vazduha na stranici Ekoakcije pokazuje da je vazduh u Banjaluci, Sarajevu, Zenici umjereno zagađen.

To bi valjda trebalo biti dobra vijest, ali umjereno zagađen je i dalje zagađen.

Ali nek samo ne puca, osim poneka mina od kojih BiH još uvijek ni nakon trideset godina nije očišćena.

Kolumne „Zeleni talas", u sklopu serije „Impuls semafor“, objavljujemo u saradnji sa Fondacijom „Fridrih Ebert“ u BiH) 

Autor: Impuls