Kako je spasen "Evropski Amazon" u Srbiji?
Na samo 200 kilometara od Beograda, uz samu granicu sa Mađarskom i Hrvatskom, nalazi se specijalni rezervat prirode „Gornje Podunavlje“ poznat i kao „Evropski Amazon“.
Područje koje je jedinstveno po svom biodiverzitetu, ali i po tome što spaja šest zemalja - Austriju, Bugarsku, Hrvatsku, Mađarsku, Rumuniju i Srbiju. O značaju ovog rezervata prirode govori i podatak da je deo UNESKO rezervata biosfere “Bačko Podunavlje“.
Gotovo nigde u nizijskoj Evropi ne možemo videti takvu riznicu biološke raznolikosti, izuzetne poplavne šume, mrestilišta riba, strateške izvore pitke vode koju su stvorile reke Mura, Drava i Dunav. Ovde se nalazi jedno od najvećih staništa orlova belorepana u čitavoj Evropi, ali i brojnih drugih ugroženih vrsta poput male čigre, crne rode, dabra, vidre i skoro iščezle kratkonose kečige. Danas je Gornje Podunavlje bogatstvo kojim se ponosimo i koje je prepoznato u svetu, ali kako je spasen “Evropski Amazon” u Srbiji?
Regulacijom rečnog vodotoka za potrebe rečne plovidbe i poljoprivrede u poslednjih 100 godina uništeno je 80 odsto prirodnih plavnih područja uz Dunav, kao biološki najproduktivnijih staništa. Zbog čovekovih aktivnosti, postojala je bojazan da će vlažna područja u predelu Gornjeg Podunavlja potpuno nestati. Uređivanje rečnih tokova prvenstveno radi lakše plovidbe Dunavom, pretilo je da izbriše ovo remek delo prirode u kome je utočište našla trećina svih biljaka koje se nalaze na teritoriji Srbije, kao i polovina svih vrsta riba i sisara.
“Vlažna područja koja se nalaze u Gornjem Podunavlju su neophodna kako bismo očuvali biodiverzitet, ali i kako bismo ublažili uticaj poplava poput onih razarujućih od pre nekoliko godina. Malo ljudi zna da su upravo vlažna, odnosno plavna područja, najjača prirodna odbrana od poplava” ističe Duška Dimović, direktorka WWF programa u Srbiji (Svetska organizacija za prirodu) dodajući da je upravo očuvanje ovakvih predela jedan od prioriteta ove organizacije.
Pre 11 godina je kroz partnerstvo Svetske organizacije za prirodu – WWF i Coca-Cola sistema pokrenuta inicijativa za obnovu vlažnih i plavnih područja duž Dunava u pomenutih šest zemalja. Cilj je do 2020. godine povećati kapacitet reke za 12 miliona kubnih metara, što je približno zapremini 4.800 olimpijskih bazena, i obnoviti više od 53 kvadratna kilometra vlažnih staništa, što je, poređenja radi površina 7.422 fudbalska terena. Coca-Cola se obavezala da do 2020. godine vrati prirodi svu vodu koju koristi u proizvodnji napitaka, a plan je ispunila već 2017. godine. Ovaj poduhvat ukupne vrednosti 4,4 miliona dolara, WWF i Coca-Cola su u Srbiji započele pilot projektom obnove bara Šarkanj i Semenjača. Zahvaljujući eksperimentalnim metodama koje su razvijene i prvi put primenjene u Srbiji, po modelu korišćenom u našoj zemlji će se raditi i u preostalim zemljama kroz koje se “Evropski Amazon“ prostire.
Zahvaljujući ovakvim inicijatvama, vraćena je mozaičnost prirodnih staništa – vlažnih livada, slatina i vodnih “ogledala” u koje su se ponovo vratili beli i žuti lokvanj, močvarna perunika rogoz i sa njima i mnogobrojne vrste ptica močvarica.
2016. rađena su naučna istraživanja algi i ptica na teritortoriji obnovljenih bara Semenjača i Šarkanj čiji su rezultati pokazali uspešnost revitalizacije, koja se prvenstveno ogledala upravo u povratku nekih od retkih vrsta u ova staništa.
Prava je retkost videti da je priroda na ovom mestu našla način da uskladi sve koji u njoj žive. Milica Stefanović, predstavnica Coca-Cola sistema, ukazala je na još jedan benefit saradnje sa WWF-om na ovom projektu - pored revitalizacije prirodnih staništa, ona je omogućila značajan razvoj održivog turizma i dobrobit lokalnim zajednicama koje su u potpunosti posvećene očuvanju rezervata. Turistička ponuda najprepoznatljivije među njima, Bačkog Monoštora zvanog i „selo na 7 Dunava“, oslikava svu etničku i kulturnu raznolikost ovog područja koje je u savršenoj harmoniji sa prirodom koju brižno čuva.
O „Evropskom Amazonu“ će se tek govoriti, kao mestu gde se susreću kulture Istoka i Zapada, gde je moguće u potpunosti se stopiti sa prirodom, pecati, posmatrati ptice, ali i kao izvanrednom primeru ljudskih napora da povrati ravnotežu i sklad koji je na ovom mestu postojao od samog njegovog nastanka.
