Evropski kontinent se zagrijava najbrže na svijetu

Evropa bi se trebala pripremiti za još smrtonosnije toplotne valove koji su uzrokovani klimatskim promjenama, stoji u opsežnom izvještaju te se ističe da je Stari kontinent, koji se zagrijava najbrže na svijetu, prošle godine bio oko 2,3 stepeni topliji nego u predindustrijsko doba.

Suša koja uništava usjeve, rekordno visoke temperature površine mora i dosad nezapamćeno otapanje ledenjaka samo su neke od posljedica spomenutih u izvještaju Svjetske meteorološke organizacije i Službe za klimatske promjene Copernicus Evropske unije, prenosi Hina, pozivajući se na AFP.

Na kontinentu, koji se od ‘80-ih godina prošlog vijeka zagrijava dvostruko brže od globalnog prosjeka, prošle je godine zabilježeno najtoplije ljeto u istoriji, a u zemljama poput Francuske, Njemačke, Italije, Portugala, Španije i Ujedinjenog Kraljevstva evidentirana je najtoplija godina u historiji.

Svijet se od sredine 19. svijeka u prosjeku zagrijao za gotovo 1,2 stepena, što je potaknulo razornu kaskadu ekstremnih vremenskih uslova, poput intenzivnijih toplotnih valova, jačih suša u nekim područjima i oluja koje su postale žešće zbog porasta nivoa mora.

Najteže su pogođeni najosjetljiviji ljudi i najsiromašnije zemlje svijeta, a učinilo se premalo da bi se pridonijelo smanjenju emisija fosilnih goriva koje podižu temperature.

Temperature porasle za 1,5 stepen

No negativni vremenski uticaji postaju sve ozbiljniji širom svijeta, a u regijama sjeverne hemisfere i onima oko polova uočeno je naročito brzo zatopljenje.

“Visoke su temperature širom Evrope još više pogoršale od ranije prisutne dugotrajne sušne uslove, potaknule su i velike šumske požare koji su rezultirali drugim najvećim opožarenim područjem u istoriji, a evidentirano je i više hiljada smrtnih ishoda koje su liječnici povezali s vrućinama”, rekao je glavni sekretar WMO-a Petteri Taalas.

U izvještaju pod nazivom Stanje klime u Evropi 2022. navedeno je da su temperature na cijelom kontinentu u 30 godina, odnosno od 1991. do 2021. godine, porasle za 1,5 stepen.

Velike vrućine prošle su godine uzrokovale više od 16.000 smrtnih slučajeva, a poplave i oluje odgovorne su za veći dio od procijenjene dvije milijarde dolara štete koja je nastala zbog vremenskih i klimatskih ekstrema.

“Nažalost, sve navedeno ne može se smatrati jednokratnom pojavom ili se pripisati klimatskoj varljivosti”, napisao je u izvještaju direktor Copernicusa Carlo Buontempo.

“Aktuelna saznanja i trenutno razumijevanje klimatskog sistema, kao i njegova evolucija, upućuju na to da su ovakvi događaji postali dio obrasca koji će ekstremne toplinske stresove učiniti još češćim i intenzivnijim u cijeloj regiji.”

Evidentirani veliki požari

Sve više temperature ostavile su traga na svjetskim ekonomijama i u ekosistemima, ističe se u izvještaju.

U Alpama se u 2022, dakle samo jednoj godini, otopilo više leda s ledenjaka nego ikada dosad i može se govoriti o rekordu. Uzrok tome su vrlo male količine snijega, ekstremno topla ljeta i “naslage” saharske prašine koju donosi vjetar.

Slična je situacija i s okeanima. Prosječna temperatura površine mora u sjevernom Atlantiku najtoplija je zabilježena dosad. Stopa zagrijavanja u istočnom Sredozemnom moru, Baltičkom i Crnom moru te na južnom Arktiku za više od tri puta je viša od globalnog prosjeka.

Morski toplotni valovi, koji mogu raseliti ili čak ubiti određene životinjske i biljne vrste, u nekoliko su regija trajali neprekidno i do pet mjeseci. Među njima su zapadni dio Sredozemlja, La Manche i područje oko južnog Arktika.

U većem dijelu Evrope kišne su padavine bile manje od uobičajenih vrijednosti, što je jako pogodilo poljoprivrednu proizvodnju i rezerve vode te istovremeno stvorilo pogodne uslove za izbijanje šumskih požara.

U 2022. je evidentirano drugo najveće opožareno područje u regiji. Veliki su požari opustošili dijelove Francuske, Španije, Portugala, Slovenije i Češke.

Pozitivan znak za budućnost

Rezerve vode u Španiji su se smanjile na manje od polovine kapaciteta do jula 2022, nakon što su stanovnici Pirinejskog poluotoka doživjeli četvrtu godinu zaredom koja je bila sušnija od prosjeka.

U dijelovima Francuske poljoprivrednici nisu imali mogućnost da navodnjavaju polja, a sušni su uslovi uticali i na žetvu žitarica i berbu grožđa u Njemačkoj.

Suša je uticala i na proizvodnju energije, što je rezultiralo smanjenjem električne energije, ali i proizvodnje nekih nuklearnih elektrana koje se uvelike oslanjaju na zalihe vode zbog hlađenja postrojenja.

Ipak u izvještaju se spominje i jedan pozitivan znak za budućnost. Vjetar i solarna energija su u 2022. godini proizveli 22,3 posto električne energije Evropske unije, nadmašivši prvi put proizvodnju iz fosilnih goriva.

U izvještaju stoji da je takav rezultat posljedica kombinacije faktora, među kojima je i “znatno povećanje” kada je posrijedi uvođenje solarne energije tokom prošle godine.

“Sunce i vjetar se tokom cijele godine nadopunjuju – sunčevo zračenje jače je u kasno proljeće i ljeto, dok je intenzitet vjetra obično veći zimi”, stoji u izvješću.

Iako u posljednjih 30 godina nema značajnijeg trenda u obrascima izmjene vjetra ili kiše u Ebropi, u izvještaju se kaže da je količina sunčeve svjetlosti znatno povećana, a samo u 2022. je evidentirana najveća količina sunčevog zračenja od početka mjerenja 1983. godine.