Hedi Lamar: Holivudska diva čiji je izum omogućio razvoj Wi-Fi, GPS i Bluetooth tehnologije
Hedi Lamar, foto: George Rinhart/Corbis/Getty Images
Hedi Lamar je bila i više nego impresivna inovatorica na području bežičnih komunikacija. Zajedno sa svojim prijateljem, kompozitorom Georgeom Antheilom, razvila je koncept frekvencijskog skakanja (“frequency hopping”) kao sredstva za tajnost komunikacija. Bili su vođeni željom da na ovaj način pomognu saveznicima tokom Drugog svjetskog rata.
Rođena je kao Hedwig Eva Maria Kiesler (1914 – 2000), ali je javnosti poznata kao Hedy Lamarr. Njena biografija je i više nego impresivna, a njena životna priča izuzetno živopisna prikazana je u filmu pod nazivom – Bombshell: The Hedy Lamarr Story – Bomba: Priča o Hedi Lamar (2017. godina). Pored toga, što je bila veoma uspješna inovatorica, ostvarila je i zapaženu glumačku karijeru, ali ostala je upamćena i po svojoj izuzetnoj ljepoti. Rođena je u Beču u bogatoj porodici. Tokom života se udavala šest puta, a prvi brak je sklopila 1933. godine sa bogatim bečkim industrijalcem Fricom Mandlom (Fritz Mandl) koji joj je zabranio da se bavi glumom zbog izrazito konzervativnih shvatanja. Usljed uspona fašizma u Austriji, pobjegla je 1937. godine od svog supruga koji je bio blizak i italijanskom fašističkom, ali i njemačkom nacističkom vrhu, najprije u Pariz, a onda u London. Kako je njen prvi muž Mandl bio proizvođač oružja, on ju je naučio sve što je znao o vojsci i oružju, a to znanje je Hedi kasnije iskoristila u svom izumu. Bila je izrazita protivnica fašizma i nacizma. Uskoro je bila primijećena od strane čuvenog filmskog producenta Luisa B. Majera (Louis B. Mayer) koji joj je ponudio ugovor. Tako je Hedi otputovala u Sjedinjene Američke Države, promijenila svoje ime i postala čuvena holivudska glumica. Njena najzapaženija uloga je uloga Dalile (Delilah) iz filma Samson i Delilah.
Iako je njena glumačka karijera impresivna, Hedi Lamar je bila i više nego impresivna inovatorica na području bežičnih komunikacija. Zajedno sa svojim prijateljem, kompozitorom Georgeom Antheilom, razvila je koncept frekvencijskog skakanja (“frequency hopping”) kao sredstva za tajnost komunikacija. Bili su vođeni željom da na ovaj način pomognu saveznicima tokom Drugog svjetskog rata.
Osmislili su revolucionarni oblik bežične komunikacije poznat kao širi spektar. Koncept se sastojao od stvaranja bežičnog signala koji bi mogao skakati od frekvencije do frekvencije, čineći nemogućim praćenje ili zaglavljivanje. Dvojac je patent za svoju tehnologiju dobio 1942. godine, ali je vojska SAD-a odbila da ga primijeni u svojim ratnim naporima tokom Drugog svjetskog rata. Mornarica SAD-a je tek 20 godina kasnije, primijenila ovu tehnologiju, ali kako je patent bio istekao, Hedi nije zaradila ni centa od svog patenta.
Zanimljivo je da je inspiracija za njihov izum bila u muzici i klaviru. Zapitali su se: Ako možete da koristite tastere za klavir da biste se kretali od note do note, zar ne biste mogli da upotrijebite ovaj isti niz skakanja da biste usmjerili torpedo prema svom odredištu bez praćenja ili zaglavljivanja?
Danas se taj pronalazak koristi u WiFi i Bluetooth uređajima, bežičnoj telefoniji i osnova je svih uređaja protiv presretanja signala.
Međutim, Hedi je imala i izuzetan preduzetnički duh, jer je 1946. godine osnovala svoju produkcijsku kuću koja je uspješno poslovala, što je u tadašnje vrijeme od glumaca samo pored nje uspjela Bette Davis.
Određeni kritičari vide Hedi kao žrtvu seksističkih predrasuda: ženu koja je previše privlačna da bi je ozbiljno shvatili i kao glumicu i kao pronalazačicu. Ipak, Hedi je dobila priznanje za svoj izum od fondacije Electronic Frontier neposredno prije smrti, tačnije 1997. godine. Još jedan vid priznanja je taj što se Dan inovatora u Austriji, Njemačkoj i Švajcarskoj obilježava na njen rođendan, a to je 9. novembar. Još jedno priznanje je došlo posthumno, kada je sa Antheil-om primljena u Nacionalnu kuću slavnih pronalazača (National Inventors Hall of Fame) 2014. godine.
Dr Simon Nyeck, predsjedavajući odjela marketinga na ESSEC Business School u Parizu i prethodni saradnik na Harvard Business School, smatra da je Holivud kategorisao žene na binarni način. Prema dr Nyeck-u, žene su pozicionirane kao jedan od tri arhetipa: moćna i pametna kraljica, zavodljiva princeza ili fatalna žena koja je kombinacija oboje. Kaže da ti arhetipovi datiraju iz grčke mitologije i da se i danas koriste za prikazivanje žena u medijima i oglašavanju. Dr Nyeck kaže da se na višedimenzionalne žene često gleda kao na veoma opasne. On konstatuje da su istorijski gledano žene bile pozicionirane u medijima u jednodimenzionalnom okviru stvorenom iz muške perspektive. U tom okviru, višestrane žene kao što je bila Hedi Lamar se često vrednuju samo zbog svog fizičkog izgleda, a ne i zbog sposobnosti razmišljanja, analiziranja ili stvaranja. Ta priča o ograničenim sposobnostima žena projektovana je kroz patrijarhalnu istoriju širom svijeta.
(Forbes)
