fbpx

Arg-e Bam u Iranu, drevna citadela koja izgledom podsjeća na ogromni zamak od pijeska

Arg e Bam

Prema legendi, ovo djelo zemljane arhitekture svoje postojanje duguje magičnom crvu.

Na južnoj granici iranske visoravni blizu granice sa Pakistanom, citadela na vrhu brda Arg-e Bam obilježava Put svile. Prema legendi, ovaj grad od zemlje svoje postojanje duguje čarobnom crvu

U epskoj pjesmi Šahname persijskog autora Abdula Kasima Ferdosija, devojka je prela pamuk kad je otkrila crva u jabuci. Kako je jeo i rastao, crv je ispustio posebnu nit koja je donijela veliko bogatstvo njenom ocu Haftvadu koji je sagradio grad kako bi zaštitio ovu magiju. Prema istoričaru i geografu Hamdolahu Mostovfiju, kad je osvajač uzdrmao citaledu i probušio crva metalnom šipkom, Crv Haftvada je pukao zbog čega je mjesto i dobilo naziv Bam (što znači prasak).

Magični crv iz Ferdovsijeve pjesme je bio nalik svilenoj bubi. Izgrađen tokom VI ili IV vijeka p. n. e na raskrsnici važnih trgovinskih puteva, Bam je izgradio zavidnu reputaciju zahvaljujući proizvodnji odjeće od pamuka i svile, koja je bila toliko fina da je na kraju pronašla put do ormara kraljeva. 

citadela 1 502655658

Njegova strateška lokacija u pustinjskom slivu između planina Kafut na sjeveru i planina Jebal-e Barez na jugu bila je ključna za njegov prosperitet. 

Alpske rijeke su nekada proticale kroz Bam putem nevjerovatne serije qanats, podzemnih kanala za navodnjavanje koji su se pretvarali u grad u pustinjskoj oazi. U ovom gradu se nalaze zasvođene strukture s kupolama u citadeli koje će kasnije biti karakteristične za srednjovjekovne utvrđene gradove i bile su izgrađene korišćenjem chineh (slojeva blata) i khest (opekama osušenim na suncu).

Do XIX vijeka, većina stanovnika Bama se preselila u naselja izvan citadele, ali njene zgrade i džamije su se kontinuirano koristile za obrazovanje, vjerske prakse i kulturne proslave poput Nowruz, perijske Nove godine kroz XXI vijek.

U ranim jutarnjim satima 26. decembra 2003. godine, jak zemljotres je razorio cijeli region. Više od 30.000 ljudi je nastradalo, desetine hiljada ljudi je bilo povrijeđeno, a procjenjeno je da je nekoliko hiljada ljudi ostalo bez kuća. Veći dio odbrambenih zidova Arg-e Bama i Guvernerove četvrti je srušeno, ali kanati i temelji citadele su ostali netaktnuti, otkrivajući nove slojeve istorije arheolozima.  

Unesko je pripremio sveobuhvatni plan rekonstrukcije grada u periodu od 2008. do 2017. godine korišćenjem tehnika i materijala karakterističnim za zemljanu arhitekturu. Prije četiri godine, grad je uklonjen sa Spiska ugroženih mjesta Svjetske baštine.

nationalgeographic.rs