Zbog čega ljudi haluciniraju?
"Halucinacija je činjenica, ne greška; ono što je pogrešno jeste sud donijet na osnovu nje." Bertrand Rasel
Halucinacija je percepcija zvuka, mirisa ili vizuelnih efekata koji nisu prisutni i javlja bez stimulusa. Ova riječ nam dolazi iz latinskog jezika, od reči alucinari, što znači „šetati umom“.
Halucinacije koje se javljaju u vidu zvuka najčešće su slučajevi kada osoba koja halucinira tvrdi da čuje glasove davno umrlih ljudi ili mitoloških bića.
Halucinacije može uzrokovati više stvari kao što su: san, određena vrsta droge i veoma spečifične duševne i neurološke bolesti.
Osim klasičnih halucinacija, postoje i one koje nazivamo pseudohalucinacijama, prilikom čega ljudi vide, čuju ili osećaju različite efekte, ali su svesni da činjenice da je to halucinacija.
Vrste halucinacija
Auditivne halucinacije se najčešće dešavaju u shizofrenim epizodama i podrazumijevaju da ljudi čuju različite glasove. Pojedini samo slušaju šta im glasovi govore, dok mnogi razgovaraju s njima. Zabilježeni su i slučajevi kad su ljudi čak pucali na osobe koje nisu bile fizički prisutne.
Pojedine auditivne halucinacije uključuju i slušanje muzike i često je to poznata muzika koja izaziva veoma snažne emocije.
S druge strane, ljudi koji su doživljavali vizuelne halucinacije su često tvrdili da su vidjeli životinje, predmete i ljude. Pojedinci su viđali čak i duhove ili anđele, dok su neki prilikom haluciniranja ugledali i veoma bizarne situacije.
Postoje veliki broj vizuelnih halucinacija. Tako je Dysmegalopsia vizuelni poremećaj veličine koji podrazumijeva da realne stvari vidimo većim ili manjim nego što jesu. Na primjer, Chromatopsia je specifična vrsta halucinacije kada ljudi vide sve u istoj boji, dok se kod halucinacije Liliputian pojavljuju imaginarni, minijaturni ljudi. S druge strane halucinacije Brobdingnagian izazivaju da sve ljude u svom okruženju vidite kao divove. Allesthesia je vizuelna halucinacija koja porazumijeva da čovjek vidi postojeće predmete, ali na mjestima na kojima se one ne nalaze, dok je Palinopsia osjećaj da je predmet koji je zaista postoji na mjestu na kom se osoba koja halucinira nalazi, zapravo uklonjen iz vidnog polja.
Jedna od veoma poznatih vizuelnih halucinacija je fatamorgana, koja se pojavljuje u neobičnim okolnostima i predstavlja prikaz ostvarenja želje.
Halucinacije koje se tiču čula dodira uglavnom se javljaju kao stalni osjećaj da se insekti kreću kožom (ili ispod nje) osobe koja halucinira.
Zašto se to događa
Psiholozi su dugo pokušavali da odgonetnu ovu pojavu. Frojdovci su smatrali da je halucinacija zapravo opredmećena želja koja postoji u podsvijesti. Kognitivni psiholozi nalaze da je problem u (ne)razumijevanju toga šta nam se zapravo događa.
Biološki psiholozi pronalaze najjasnija objašnjenja. Oni govore da se halucinacije javljaju zbog hemijskog disbalansa jer su pronašli da se u dijelovima mozga odvijaju različiti hemijski procesi tokom halucinacije.
Halucinacije se najčešće javljaju zbog upotrebe droga i usljed snažnih groznica (posebno kod veoma mladih ili starih ljudi). Zatim se pojavljuju i kod osoba s invaliditetom i oštećenih čula: recimo, ljudima koji izgube sluh može da se dogodi da čuju glasove, a najpoznatiji primjer ovog uzroka halucinacija jeste "fantomski ud" kod ljudi koji su ostali bez nekog (dijela) ekstremiteta.
Kako piše Psychology Today, halucinacije se mogu javiti i kao posljedica teških bolesti kao što su tumor na mozgu, demencija, insuficijencija bubrega i jetre, delirijum tremens... Naravno, ne treba zaboraviti psihičke poremećaje, od kojih prednjače posttraumatski stres i shizofrenija.
