Sunčev godišnji trag
Godina ostavlja trag na nebu. Ako svakog od 365 dana u toku jedne godine, sa istog mesta, u istom trenutku (na primer, tačno u 12.12), fotografišete isti kadar na nebu, dobićete liniju koja prati oblik sa fotografije. Ova čudesna, zatvorena linija koja nalikuje izduženom broju 8 naziva se analema.
Prividni položaj sunca na nebu polako se menja, iz dana u dan, tokom cele jedne godine, tako da u vreme letnjeg i potom zimskog solsticija ono bude na vrhu i potom na dnu analeme. Na kraju, posle godinu dana, sunce uvek dođe u isti položaj, zatvarajući liniju analeme. To je zbirna posledica promene brzine i nagiba Zemljine ose u odnosu na ravan u kojoj planeta kruži oko Sunca.
Naziv analema potiče iz grčkog jezika, budući da je njen oblik poznat od antičkih vremena. Ako biste zaboli štap u zemlju i svakog dana u isto doba obeležili tačku gde je vrh njegove senke, spajanjem tački dobili biste analemu. Pritom, naravno, morate uzeti u obzir ukazno pomeranje časovnika i cele godine sate meriti po pravom, zimskom vremenu.
Prve fotografije analeme na filmu načinjene su tek sedamdesetih godina XX veka. Sa razvojem digitalne fotografije to je postala jednostavnija avantura. Slika analeme iznad starogrčkog hrama u Nemei nastala je kao zbir 44 ekspozicije i objavljena je kao Astronomy picture of the day.
Analema inače ima praktičnu primenu pre svega kod konstrukcije sunčanih satova. No, kao lik kretanja Sunca tokom jedne godine, analema je pre svega snažan simbol. Poruka koju zvezda iz godine u godinu iscrtava na nebu.
(S.B.)
Foto: NASA APOD / Anthony Ayiomamitis
