Sirijus – najsjajnija zvijezda
Foto: NASA, ESA / G. Bacon
Sirijus je najsjajnija na našem nebu i može se vidjeti na kraju jeseni i zimi nisko nad horizontom. Pripada sazvežđu Veliki pas (Canis Maior) i u stopu prati sazvežđe Orion.
Sirijus je jedna od nama najbližih zvijezda i nalazi se u sazvježđu Veliki Pas, pa je zato nazivaju još i pasja zvijezda.
Njena magnituda je -1,4, dok je, na primjer, magnituda Venere -4,4, a Sunca -26,7.
Iako izgleda kao jedna, Sirijus je sistem od dvije zvijezde, Sirijusa A i njenog pratioca Sirijusa B, bijelog patuljka kojeg skriva svjetlost Sirijusa A. Jako su blizu Sunčevom sistemu – udaljene samo 2.6 parseka, odnosno 8.6 svjetlosnih godina.
Kako Sirijus pronaći na nebu?
Iako je najsjajnija i vjerovatno bi ste odmah bili sigurni da je u pitanju baš ova zvijezda, ipak možete provjeriti njegovu tačnu lokaciju pomoću Orionovog pojasa. Ako bi povukli zamišljenu liniju preko zvijezda Alnilam, Alnitak i Mintaku sa jedne strane linije bi se nalazilo sazvježđe Bik i zvjezdana jata Plejade i Hijade, a sa druge sjajni Sirijus koji se nalazi u sazvježđu Veliki Pas.
Zvijezda Sirijus u odnosu na Orionov pojas
Vrijedi pomenuti da se ispod Sirijusa nalazi i zvjezdano jato koje u Mesijeovom katalogu nosi oznaku M41, dok se sa slike vidi i položaj popularne zvijezde Betelgez.
S obzirom da se zvijezda Sirijus nalazi oko 17 stepeni južno od nebeskog ekvatora nije vidljiva sa cijele sjeverne hemisfere, već do geografske širine od oko 75 stepeni. Stanovnici južne hemisfere nemaju ovo ograničenje i mogu je posmatrati sa svih južnih lokacija.
Još jedna posljedica njenog položaja ispod nebeskog ekvatora je taj što je za nas uvek nisko na nebu pa njena svjetlost prolazi kroz deblje slojeve atmosfere što za posljedicu ima titranje svjetlosti i promjenu boja kada je gledamo kroz optičke instrumente
Najbolje vrijeme za posmatranje ove zvijezde je od početka novembra pa do kraja aprila.
Sirijus u mitologiji i narodnom predanju
tari Egipćani su zvijezdu Sirius zvali Sotis i bila je najvažnija zvijezda na nebu Egipćana. Piramide u Egiptu, su raspoređene kao i zvijezde koje se nalaze u sazvežđu lovca Oriona, usmjerene ka zvijezdi Sirijus u sazvežđu Velikog psa. Egipatski godišnji kalendar izvorno nastaje na temelju plavljenja Nila u ritmu pojava Sirijusa. Oko 2800. godina p.n.e. astronomska pojava Sirijusa postaje temelj za određivanje dana egipatske Nove godine. Od velike važnosti za drevne Egipćane bilo je da se helijački izlazak Sirijusa dogođa gotovo istovremeno sa godišnjim plavljenjem Nila, što je doprinijelo posebnom značenju i mističnosti te astronomske pojave. Dakle, poznavanje ciklusa Sirusa omogućilo im je da predviđaju poplave Nila od čega je zavisila privreda i život Egipćana. Zato se Sirijus počinje obožavati s vjerovanjem da se tamo nalaze Bog i Boginja Neba i Zemlje, Izida i Oziris. Spominje se posebno u egipatskoj Knjizi Mrtvih kao tačka usmjerenja duše pokojnika. Uopšte uzev, smatralo se, da je pokojnik poslije smrti postao jedno sa zvijezdama. To je značilo da dvije kružne polarne zvijezde daju besmrtnost.
Takođe postoji zanimljiva priča o zvijezdi Sirijus i afričkom plemenu Dogoni, koje vjekovima njeguje kult ove zvijezde. Početkom prošlog vijeka dvojica engleskih istraživača provela su niz godina među pripadnicima ovog plemena, koji su im rekli o postojanju zvijezde – patuljka Sirijus B, a čije su postojanje naučnici potvrdili današnjih dana pomoću moćnih teleskopa. Dogoni nazivaju zvijezdu Sirijus B imenom “ Po Tolo” . U prevodu to znači najmanja zvijezda. Takođe tvrde da je to najteža zvijezda i da je bijela. Moderna astronomija poznaje klasu zvijezda tzv. “bijelih patuljaka” kojima pripada i Sirijus B. Njihove osobine su da su male, masivne i bijele zvezde. Dogoni opisuju i treću zvijezdu. Postojanje zvijezde Sirijus C nije zvanično potvrđeno. Fotografija nema, ali postoje pretpostavke francuskih astronoma da se samo postojanjem Sirijusa C može objasniti promjena u orbiti te zvijezde.
Interesantno je da se Sirijus pominje i u Kuranu, tačnije u Surat an Najim, u 49 stihu: “A On je Gospodar Siriusa”, te potom u 9. stihu iste sure: “Bio je na rastojanju dva luka ili bliži”
Kod nas se za zvijezdu Sirijus zna od davnina i nazvana je Volujarka, Volarica i Volujarica. U narodu se Volarica opisuje kao zvijezda kojom se treba rukovoditi pri određivanju vremena kada se volovi izvode na pašu i sa nje vraćaju, odnosno, kada ih treba hraniti u jaslama, ili voditi u njivu na oranje.
Svemir/PGAstro
