Prvi put snimljen nastanak i čudesna eksplozija zvezde
Poljski astronomi javljaju da su po prvi put uspeli da snime ceo proces eksplozije male zvezde - pre, tokom i nakon njenog dramatičnog prelaska iz belog patuljka u klasičnu novu.
Snimak, zabilježen telskopom posmatračnice Las Campanas Opservatorije u Čileu, prikazuje rađanje nove zvezde u binarnom sistemu u kojem beli patuljak svojom gravitacijom usisava gasove mnogo veće partnerske zvezde sve dok se ne naduva i bljesne, što se obično događa jednom u 1.000 do milion godina. Niz fotografija, napravljen u sklopu Optical Gravitational Lensing Experiment, naučnicima je omogućio da se nakon eksplozije koja im je u maju 2009. privukla pažnju, vrate unazad i istraže korake koji su joj prethodili.
Nova je zabeležena u Mlečnoj stazi u sistemu V1213 Cen (Nova Centauri 2009) u sazvežđu Kentaura na udaljenosti od oko 23.000 svetlosnih godina od Zemlje. Naučnici u proseku godišnje snime između pet i 10 eksplozija svake godine, ali one se uglavnom dosta slabo vide jer ih zaklanjaju veliki oblaci međuzvezdanih gasova i prašine.
Astronomi smatraju da klasična nova nastaje u sistemima u kojima beli patuljak, mrtvi ostatak neke prosečne zvezde poput našeg Sunca, kruži oko druge, aktivne zvezde na vrlo maloj udaljenosti, reda veličine poluprečnika našeg Sunca. S tako male udaljenosti (u ovom slučaju vreme obilaska traje samo pet sati) beli patuljak postojano odvlači gasove iz atmosfere partnera. Oni se nakupljaju na njegovoj površini sve dok ne dosegnu kritičnu masu potrebnu za pokretanje termonuklearne reakcije koja rezultuje eksplozijom, međutim, u njoj beli patuljak odbacuje samo višak materijala dok sam preživljava pa se priča nastavlja ispočetka.
(index/b92)
