Preteča bitkoina: Rai - kameni novac sa ostrva Jap
NJUJORK, PALIKIR - Malo ko danas nije čuo za bitkoin, svjetski poznatu kriptovalutu koja se oslanja na blokčejn tehnologiju.
Digitalne valute su najnovije poglavlje na dugom razvojnom putu koji je novac prošao od fizičke pa do virtuelne valute. Bitkoin groznica koja posljednjih mjeseci trese svijet potvrda je fenomenu kojem je istorija mnogo puta već svjedočila novac može biti bilo šta opšteprihvaćeno kao mjerilo vrijednosti i sredstvo razmjene.
Tu nas priča vodi u prošlost do malog ostrva Jap u bespućima Tihog okeana. Njegovi stanovnici prvenstveno su zapamćeni kao izumitelji jedne od najintrigantnijih valuta koje je svijet ikada vidio! Riječ je o kamenim diskovima, zvanim rai, koji se i danas mogu vidjeti na ostrvu.
Na Japu nije bilo plemenitih materijala, poput zlata ili srebra, koji bi preuzeli funkciju novca. Stoga su materijal, od kojeg su diskovi izrađeni, ostrvljani mukotrpno iskopavali na Palau, ostrvu udaljenom 250 milja (oko 400 km). Kamenje je obrađivano primitivnim alatima, a obično je bilo potrebno od šest mjeseci pa do godinu dana za izradu jednog raija. Dimenzije diskova su varirale od veličine tanjira pa do četiri metra, a najveći primjerci težili su preko četiri tone. Nakon izrade, kamene diskove je čekala stotine kilometara duga i opasna plovidba na primitivnim splavovima do ostrva Jap.
Ali, ono što fascinira savremenika jeste sličnost u funkcionisanju između kamenog novca i današnjih digitalnih valuta!
Slično poput bitkoina, rai predstavlja oskudnu i količinski ograničenu valutu. Njegovo stvaranje i unos u ekonomski sistem bili su zahtjevni i odvijali su se pod nadzorom zajednice.
Budući da su diskovi bili preteški za premještanje, vlasništvo nad njima se prenosilo usmenom tradicijom unutar zajednice, bez njihovog fizičkog premještanja. Štaviše, njegova fizička lokacija uopše nije bila važna. Transakcije su "bilježene" u kolektivnoj memoriji stanovnika i bilo je nemoguće da se određeni disk koristi za drugo plaćanje. Tako je jednom prilikom ostrvljane koji su prevozili rai zadesila oluja i havarija na povratku. Disk je završio na dnu okeana. Iako više nikada nije viđen, rai nije bio izgubljen i nastavio je da vrši funkciju novca!
Bitkoin i rai funkcionišu kao apstraktne i nedodirljive valute, te se njihova vrijednost bazira na uzajamnom povjerenju i dijeljenom znanju u zajednici. Isto tako, ne postoje ikakve centralne institucije u obliku banke, vlade ili kompanije koje bi kontrolisale te valute. U istorijskom pogledu, možemo reći da blokčejn zapravo predstavlja povratak na koncept "kolektivnog bilježenja" koji se koristio na ostrvu Jap barem 1.500 godina, ali u globalnoj, digitalnoj i visokotehnološkoj verziji!
Završićemo s riječima Marka Tvena, koji je davno rekao:
"Nova ideja ne postoji. To je nemoguće. Jednostavno uzimamo mnogo starih ideja i stavljamo ih u svojevrstan mentalni kaleidoskop. Zavrtimo ih, a one stvore nove i zanimljive kombinacije."
(PoslovniPuls)
