Mihail Vasiljevič Lomonosov - Raskošan mozaik naučne ličnosti
Mihail Vasiljevič Lomonosov (19. novembar 1711 – 15. april 1765) istaknuti je ruski prirodnjak, jedan od najznačajnijih intelektualaca ukupne ruske kulture, fizičar, hemičar, astronom, geolog, istoričar, gramatičar i pjesnik koji je dao veliki doprinos razvoju i reformaciji ruskog književnog jezika.
Lomonosov je rođen u selu Denisovka (sada Lomonosovo), na dalekom sjeveru Rusije, sa Arhangelskom kao najbližim poznatim centrom. Neutoljiva žeđ za znanjem primorala ga je da kao dječak napusti ribarski dom svojih roditelja i kao desetogodišnjak pješke se uputi za Moskvu. Kao talentovani polaznik škole Zaikonospaski dobio je preporuke za nastavak školovanja u Sankt Peterburgu na Univerzitetu Carske akademije nauka. Dalje obrazovanje stekao je na njemačkim univerzitetima u Marburgu i Frajburgu.
Marburški univerzitet tog vremena bio je od prestižnog značaja za obrazovanje polaznika zbog profesionalnog angažovanja eminentnog filosofa prosvjetiteljskog ubjeđenja, Kristijana Volfa. Lomonosov se istakao kao jedan od Volfovih najpoznatijih učenika i sljedbenika njegovih ideja do kraja svog života. Rad na sticanju formalnog obrazovanja dovršio je 1745. godine kada je odlučio da se vrati u Sankt Peterburg gdje će postati univerzitetski profesor hemije i 4 godine kasnije izgraditi Predavačko-istraživačku laboratoriju. Ubrzo postavši rektor tog univerziteta, pokrenuo je inicijativu za osnivanje Moskovskog državnog univerziteta koji od 1940. godine nosi njegovo ime.
Zastupanjem od strane Mihaila Vasiljeviča Lomonosova i Ivana Ivanoviča Šuvalova, a po dopuštenju ruske carice Jelisavete Petrovne, Moskovski državni univerzitet postao je zvanična institucija 25.1.1755. godine. Zgrada Univerziteta nalazila se na Crvenom trgu, a studijski programi su bili organizovani na trima frontovima: ilosoija, medicina, zakonodavstvo. Za duže od vijek kasnije zgrada je smatrana najvećom svjetskom građevinom koja se nalazi izvan Njujorka. Univerzitet danas, prema podacima iz 2005. godine, broji 29 fakultetskih jedinica i 15 istraživačkih centara.
Lomonosov se smatra naučnim autoritetom koji je bio inovator u brojnim naučnim oblastima. Nadahnut prosvjetiteljskim idejama, postao je zastupnik materijalističkog shvatanja dokazujući organsko porijeklo zemlje, treseta, uglja i ćilibara. Značajan doprinos prirodnjačkoj nauci ponudio je svojim angažovanjem u dovršavanju kinetičke teorije gasova, ali i oštrim otklonom prema premisama tada aktuelne teorije flogistona i slobodnog električnog fluida. Toplotu je posmatrao kao oblik haotičnog kretanja čestica, a priroda svjetlosti po njegovom shvatanju bila je talasnog rasprostiranja. Baveći se proučavanjem teorije održanja mase, pošlo mu je za rukom da prvi uoči fenomen mržnjenja žive. Preteča brojnih naučno dokazanih činjenica, već tada je razmišljao o prostijim i složenijim segmentima materije koji imaju zapreminu i djeluju po principu međusobnog privlačenja i odbijanja.
Najveći domet u oblasti astrologije predstavlja konstatovanje naučne činjenice da planeta Venera ima atmosferski pojas. Produkt njegovog bavljenja mineralogijom bio je katalog sa preko 3.000 vrsta kristala. Svoja naučna shvatanja primjenjivao je u metalurgiji, rudarstvu, a bio je i osnivač prve fabrike bojenog stakla za proizvodnju mozaika koja se nalazila izvan Italije.
Svojevrstan rad na književnosti otpočeo je kao ruski stipendista u Marburgu, pišući poeme po uzoru na tada relevantne uzore iz njemačke književnosti. 1755. godine objavio je Gramatiku ruskog jezika koja je imala za cilj reformisanje ruskog književnog jezika baziranog na tradicionalnim crkvenim normativama, pridružujući toj komponenti notu ruskog narodnog jezika.
Živeći na način nauci posvećenog čovjeka, noseći teret koraka ispred svog vijeka, Lomonosov je svojim poslovično raznovrsnim naučnim radom i neutoljivim istraživačkim poletom do danas ostao raskošno mozaična naučna ličnost. Preminuo je u Petrovgradu (Sankt Peterburg) 1765. godine.
