Heliocentrični sistem
Poluprečnik Zemljine putanje oko Sunca zanemarljivo je mali prema poluprečniku vasione koja je sfernog oblika, kao što je i poluprečnik Zemlje neznatan u odnosu na poluprečnik njene putanje oko Sunca.
Grci su još u III veku prije n. e. smatrali da Zemlja kruži oko Sunca, a među njima se isticao aleksandrijski astronom Aristarh (310–230. prije n. e.). Međutim, krajem starog vijeka usvaja se geocentrična slika svemira, koju podržava i crkva, i ona postaje neprikosnoveni i dogmatizovani sistem. Tek krajem prve polovine XVI vijeka poljski astronom Nikola Kopernik (1473–1543), utemeljivač moderne astronomije, objavljuje osnove heliocentričnog sistema u djelu “O kruženju nebeskih tijela” (De revolutionibus orbium coelestium, 1543). Umesto Ptolomejevog (grčki astronom iz II vijeka) geocentričnog sistema, prema kojem je Zemlja centar svemira, Kopernik je poslije istraživanja koja je obavio po povratku sa višegodišnjih studija u Italiji, polazeći od teorije grčkih astronoma koji su smatrali da se Sunce nalazi u centru solarnog sistema i da se Zemlja i ostale planete kreću oko njega, uspostavio heliocentrični sistem. Ta ideja bila je u suprotnosti sa crkvenom naukom, koja je vijekovima podržavala stav o Zemlji kao središtu svemira, zbog čega su mnogi njegovi sljedbenici stradali kao žrtve inkvizicije. Katolička crkva je 1616. godine zabranila sva djela koja su se zasnivala na Kopernikovom učenju, a zabrana je skinuta tek 1757. godine.
Postavljanje Sunca u središnji položaj objasnilo je očito kretanje planeta u odnosu na nepomične zvijezde i, naučno gledano, dovelo je do vjerovanja u mnogo veći svemir nego ranije, jer ako se Zemlja vrti oko Sunca, zvijezde moraju da budu veoma daleko kad ne mjenjaju svoj položaj. Suština Kopernikovog sistema sadrži se u sljedećim stavovima:
1. Planete se kreću ravnomjerno po kružnim putanjama oko Sunca, ta kretanja su neprekidna i vječna.
2. Poluprečnik Zemljine putanje oko Sunca zanemarljivo je mali prema poluprečniku vasione koja je sfernog oblika, kao što je i poluprečnik Zemlje neznatan u odnosu na poluprečnik njene putanje oko Sunca.
3. Prividno kretanje nebeskih tijela, pa i Sunca, posljedica je obrtanja Zemlje oko Sunca.
4. Godišnje prividno kretanje Sunca u odnosu na Zemlju posljedica je obrtanja Zemlje oko Sunca, koja čini jedan obrt za vrijeme od jedne godine.
5. Pojava smjenjivanja dana i noći uslovljena je obrtanjem Zemlje oko svoje ose i time što je Zemlja osvjetljena Sunčevom svjetlošću.
Kopernik je svoje stavove dokazao mjerenjem daljina planeta u odnosu na Zemlju i u odnosu na Sunce, kao i mjerenjem njihovih perioda. Najznačajniji sljedbenici njegove ideje bili su italijanski astronomi i matematičari Đordano Bruno (1548–1600), koga je inkvizicija katoličke crkve zbog ovakvog učenja spalila na lomači, i Galileo Galilei (1564–1642), koji je svojim otkrićima osigurao pobjedu Kopernikovog heliocentričnog sistema. Naročito važnu ulogu u razvoju novog pogleda na svijet imao je njemački astronom i fizičar Johan Kepler (1571–1630), koji je sa tri fundamentalna zakona o kretanju planeta dokazao Kopernikovu hipotezu o heliocentričnom sistemu. On je poslije dugogodišnjeg posmatranja i analize kretanja Marsa i drugih planeta postavio tri zakona koji opisuju kretanje planeta oko Sunca:
1. Prvi Keplerov zakon: Planete opisuju oko Sunca eliptične putanje; u zajedničkoj žiži tih putanja nalazi se Sunce.
2. Drugi Keplerov zakon: Radijus-vektor Sunce–planeta u jednakim vremenskim razmacima opisuje jednake površine.
3. Treći Keplerov zakon: Kvadrati perioda obilaska planeta oko Sunca srazmjerni su kubovima velikih poluosa njihovih putanja.
Opšteo obrazovanje
