U strahu od novih sojeva koronavirusa, pojedine države Evropske unije ponovo su pribjegle uvođenju graničnih kontrola što je postala praksa u Evropi koja prijeti da uništi nekada najveću zonu slobodnog kretanja na svijetu.
Svjesna opasnosti koja prijeti opstanku Šengenske zone, Evropska komisija je ranije ove nedjelje upozorila šest članica EU da ukinu stroga pravila na granicama.
Belgija, Danska, Finska, Njemačka, Mađarska i Švedska su dobile rok od deset dana da reaguju povodom bojazni EK da krše dogovorene smjernice o pandemiji koronavirusa.
Belgija i Švedska su uvele zabranu putovanja koja nijesu neophodne dok je njemačka vlada selektivno ograničila ulazak iz Tirola, Češke Republike I Slovačke.
Naročitu napetost izazivaju restrikcije koje je Njemačka uvela na granici sa austrijskim regionom Tirolom, a njemački amabasador u Beču je ove nedjelje morao da opravdava „nepotrebne mjere koje nanose veću štetu nego korist”. U utorak, austrijski kancelar Sebastijan Kurc je preko Tvitera uputio poziv za „uvođenje zajedničkih standarda za putovanja i transport robe unutar EU kako bi se obezbijedilo funkcionisanje jedinstvenog tržišta”.
Didije Rejnerds evropski komesar za pravdu kazao je da je „neophodno vratiti se na koordinisan pristup svim mjerama koje se preduzimaju u vezi sa slobodnim kretanjem ljudi i robe u EU”.
Njemački ministar za evropska pitanja Majkl Rot međutim insistira da je njegova vlada morala da reaguje usljed njene izloženosti novim sojevima virusa kao „tranzitne zemlje u sred Evropske unije. „Odbacujem optužbe da nijesmo poštovali zakon EU… ove mjere očigledno u velikoj mjeri opterećuju granične regione, putnike i transport robe na jedninstvenom tržištu, ali je zaštita naših građana najvažnija”.
Evropska komisija je saopštila da vjeruje da će u narednih 10 dana naći rješenja sa državama članicama a da pritom neće morati da pribjegne zakonskim mjerama, što je dugotrajan process.
EK još od marta prošle godine pokušava da odvrati države članice od ograničavanja slobodnog kretanja. Rezultat tih napora je, kako piše „Njujork tajms”, gomila pravila koja se stalno mijenjaju i koja su izazvala haos i poremetila lanac snabdijevanja, a da pritom nijesu ograničila širenje virusa.
„Prošlog proljeća imali smo 17 država članica koje su uvele granične kontrole i trebalo bi da smo iz toga naučili da to nije zaustavilo virus već poremetilo jedinstveno tržište i izazvalo ogromne problem”, kazala je predsjednica EK Ursula fon der Lajen ove nedjelje. „Virus nam je pokazao da ga zatvaranje granica ne zaustavlja”.
Tokom svoje 35-godišnje istorije, Šengenska zona se širila i produbljavala ali je kao i mnoge druge težnje EU ka jedinstvu ostala ranjiva u vremenima krize.
„Moja najveća briga - a ja se bavim Šengenom dugi niz godina - jeste da je Šengen u velikoj opasnosti”, kazala je za „Njujork tajms”, Tanja Fajon, slovenačka poslanica u Evropskom parlamentu i šefica parlamentarnog odbora za Šengen.
„Opasnost mu ne prijeti samo od pandemije… Šengen je u krizi od 2015, kada su uvođene kontrole unutrašnjih granica kako bi se zaštitili uski nacionalni interesi pred talasom izbjeglica”, kazala je ona.
Mari de Somer, ekspertkinja u Evropskom političkom centru sa sjedištem u Briselu, takođe tvrdi da se Šengen pokazao kao sistem ranjiv u krizama. „On funkcioniše kada je sve u redu, ali onog trenutka kada smo pod pritiskom isplivaju sve mane, a kovid je najbolji primjer”.
Ipak Somerova smatra da sistem slobodnog kretanja ima važnog dugoročnog saveznika; a to su mladi Evropljani. „Mladi ljudi kažu da su tokom kovid krize prvi put iskusili kako je to živjeti u Evropi sa granicama”, kazala je ona. “Zbog toga još više cijene bezgraničnost”.
Dogovor EU o potvrdama o vakcinaciji
Lideri EU će danas dogovoriti početak rada na sertifikatima o vakcinaciji za državljane EU koji su primili vakcine protiv kovida. U trenutku kada imunizacija stanovništva dobija zamah, pojedine vlade poput onih u Grčkoj i Španiji zalažu se za brzo usvajanje sertifikata o vakcinaciji koji bi važili na teritoriji EU kako bi ljudi mogli ponovo da putuju.
Mada se EU članice uglavnom slažu da je sertifikat o vakcinaciji poželjan, neophodno je utvrditi detalje poput onih da li će biti u digitalnoj formi, hoće li važiti na globalnom nivou i u kojoj fazi procesa vakcinacije treba da budu izdati.
„Pozivamo na nastavak rada na zajedničkom pristupu sertifikatima o vakcinaciji“, navodi se u nacrtu saopštenja lidera u koji je Rojters imao uvid. Međutim, ovi sertifikati pokreću i niz pravnih pitanja jer bi oni koji su u posljednjim kategorijama za imunizaciju mogli tvrditi da je njihova sloboda kretanja nepravedno ograničena.
Zvaničnici EU takođe ukazuju da ne postoje smjernice Svjetske zdravstvene organizacije niti agencija EU o tome da li ljudi koj su primili dvije doze vakcina protiv kovida -19 mogu i dalje da nose viru i zaraze druge, čak iako više samo nijesu ranjivi. Takođe je nejasno koliko traje imunitet odobama koje suprebolovale bvirus i da li i one treba da dobiju sertifikat.
„Ima još puno nepoznanica“, kazao je za Rojters jedan zvaničnik., „Potrebno nam je vrijeme da usaglasimo pristup“.
Međutim vrijeme je nešto što države na jugu nemaju budući da njihove ekonomije zavise od turizma. Uprkos zvaničnom stavu EU da vlade žele da zajedno riješe ovo pitanje, pojedine države bi ipak mogle odlučiti da krenu individualno.
Ranije u februaru, Grčka i Izrael su potpisali potpisale dogovor o popuštanju putnih ograničenja za Grčku za Izraelce koji imaju dokaz da su vakcinisani.
