Foto: Pixell
Jedan od najznačajnijih instrumenata američke vanjske politike su ekonomske sankcije. Ali koliko su one djelotvorne zavisi od mnoštva faktora, a sudeći po analizama stručnjaka, sankcije izrečene Miloradu Dodiku i nisu postigle željene rezultate. Očigledno tu nešto nedostaje.
“Ako jedna politika utjelovljuje globalni doseg američke moći danas, to je ekonomsko oružje sankcija. Kao sredstvo prinude, raspoređeno je širom svijeta, protiv vlada od Sjeverne Koreje do Venecuele i od Irana do Bjelorusije. Jedva da postoji kriza vanjske politike koja se javlja danas u kojoj američki kreatori politike ne pribjegavaju sankcijama”, naveo je Nicholas Mulder sa Cornell univerziteta u svojoj analizi za Foreign Policy u januaru prošle godine.
Među sankcionisanim zvaničnicima našao se i ruski predsjednik Vladimir Putin zbog agresije na Ukrajinu. Na udaru se našao i Milorad Dodik, kojeg je State Department na taj način kaznio zbog “kontinuiranog destabiliziranja” Bosne i Hercegovine.
Sankcije su “glavni instrument kojim Bidenova administracija i njeni evropski saveznici trenutno pokušavaju da odvrate ruskog predsednika Vladimira Putina od invazije na Ukrajinu”, naveo je Mulder u analizi objavljenoj 30. januara prošle godine.
Od tada je prošlo više od godinu dana, a danas je 399. dan od početka ruske invazije u Ukrajini.
Jednako nedjelotvorne se čine i u slučaju Dodika koji je pod sankcijama SAD-a još od 2017. godine. On je u jeku borbi u Ukrajini u januaru ove godine odlikovao ruskog predsjednika najvišim ordenom entiteta Republike Srpske.
Ovog mjeseca je najavio da će entitet Republika Srpska prekinuti saradnju sa zvaničnim predstavnicima SAD i Velike Britanije.
Jučer je prvi čovjek američkog State Departmenta Antony Blinken, komentarišući najave kontroverznih zakona o zabrani klevete i “stranim agentima” u Republici Srpskoj, Dodika uporedio sa Putinom.
“Napadi Milorada Dodika na osnovna prava i slobode u Republici Srpskoj pokazuju da je on na autoritarnom putu predsjednika Putina”, poručio je Blinken u objavi na Twitteru.
Zbog čega su sankcije nedovoljno efikasne?
“Potrebno je strateško jedinstvo među zapadnim silama kako bi se da zaista suprotstavili Dodiku, a mi to još nismo vidjeli na način koji bi ga natjerao da obrati pažnju”, rekao je za N1 politički analitičar i jedan od osnivača think-tank organizacije Democratization Policy Council (DPC), Kurt Bassuener.
Ovaj stav se poklapa sa Mulderovom analizom, u kojoj je on naveo da bi “najefikasnije sankcije bile hermetičke – koje bi skupa uvele sve glavne svjetske ekonomije”.
Dodik je više puta izjavio da mu američke sankcije neće značajno naštetiti, navodeći da ne planira da putuje u tu zemlji i da nema nikakvu imovinu tamo. Bassuener smatra da bi u tom pogledu Dodika više pogodile sankcije Evropske Unije, obzirom da se pretpostavlja da on tamo ima imovinu.
Međutim, Evropska unija nije jedinstvena jer u unutar nje postoje “veoma različite agende”, navodi on.
“Imate agende u Mađarskoj koje su usklađene sa Putinom, mislim da se to čak i ne krije. Ali to nije jedina zemlja koja se igrala sa ovom neliberalnom demokratijom koju je Orban osmislio. Tu su i susjedi BiH koji su bili učesnici rata. I Beograd i Zagreb su duboko angažovani u unutrašnje stvari Bosne i Hercegovine. I jedni i drugi se uklapaju u različite modele neliberalizma”, smatra on.
Bassuener tvrdi da je u jednom trenutku postojala mogućnost da se EU složi sa uvođenjem sankcija – ili kako to evropljani zovu – “restriktivnih mjera” protiv Dodika, ali da je to spriječeno.
“Svake godine je kompletno Vijeće moralo obnavljati taj režim restriktivnih mjera. I tamo su Mađarska i Hrvatska stavile nogu na kočnicu. I umjesto da ih se zbog toga prozove, jer je to bilo odmah nakon početka ruske invazije na Ukrajinu, stavljen je prioritet na jedinstvo”, objasnio je on.
Bassuener smatra da je to bila greška i da je trebalo “slomiti” Mađarsku i Hrvatsku po ovom pitanju.
“Mislim da to ne bi narušilo ovo jedinstvo, mislim da bi ih natjeralo da se pridruže (sankcijama). Ali nije bilo volje kritične mase zemalja članica EU za to”, smatra on.
Sem razjedinjenosti Zapada, tu je i nedoslijednost, istakao je. Naveo je slučaj borbe protiv korupcije.
“Ako je vaša poruka da želite da se borite protiv korupcije i vidite da se vaši predstavnici sastaju sa strankama koje kontrolišu mehanizme korupcije, koliko ta poruka izgleda kredibilno? Izgleda prilično plitko!”, smatra on.
“Pitanje je i šta radite u vezi sistema. Ako ne sječete glave zmijama, poruka je da vam je više stalo do “stabilnosti”, nego do borbe protiv korupcije”, podcrtao je.
“Dodik se hrani sukobom sa SAD”
Bassuener je istakao da je Dodik “specifičan slučaj”, uzimajući u obzir percepciju Zapada u očima njegovih glasača. Smatra da sankcije kratkoročno čak mogu proizvesti određeni kontraefekat i učiniti Dodika još popularnijim i još više osnažiti njegov antizapadni narativ.
“Dodik se hrani sukobom sa SAD, posebno sada. Što ne znači da se sukob sa Dodikom može izbjeći, s obzirom na to šta radi. Ali ne mislim da su sankcije dovoljne da ga odvrate ili natjeraju da promijeni kurs. To ne znači da su sankcije pogrešne, samo mislim da to nije dovoljno”, podcrtao je Bassuener.
Po njegovom mišljenju, potreban je “fizički vid odvraćanja” kako bi se Dodiku “jasno stavilo do znanja da ono što on kaže da želi da uradi, a to je otcjepljenje, nije moguće”.
“A to bi bila kredibilna vojna sila u zemlji, najmanje veličine jedne brigade, na primjer bataljon u Brčkom, koje je vezivno tkivo BiH”, predlaže Bassuener.
“Sankcije mogu biti veoma koristan instrument. Međutim, trenutno ih koristimo kao aplikaciju za razmjenu poruka, a ne, barem što se tiče Dodika, kao nešto što će suštinski promijeniti njegovo ponašanje. I mislim da imamo dovoljno podataka da prepoznamo da su nam potrebni drugi alati“, dodao je na kraju.
