Pucanj na premijera Srbije: 21 godina od ubistva Zorana Đinđića
Foto: AFP
Premijer Srbije Zoran Đinđić ubijen je u atentatu na ulazu u zgradu Vlade prije tačno 21 godinu. Bio je prvi demokratski izabran premijer Srbije. Za ubistvo Đinđića osuđeni su pripadnici zemunskog klana i Jedinice za specijalne operacije na ukupno 378 godina zatvora, a među njima i bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamenik Zvezdan Jovanović, koji su osuđeni na zatvorsku kaznu u trajanju od 40 godina. Politička pozadina ubistva, međutim, ni do danas nije rasvijetljena.
Na današnji dan, 12. mart 2003, ispred sjedišta Vlade Srbije u Beogradu, u atentatu je ubijen premijer Srbije i lider Demokratske stranke (DS) Zoran Đinđić. Iako je Đinđić na čelu vlade bio nepune dvije godine, od 25. januara 2001, nakon pada režima Slobodana Miloševića 2000, za njegovo vrijeme započete su socijalne i ekonomske reforme i uspostavljeni dobri odnosi sa zapadnim zemljama. Za vrijeme njegovog mandata zemlji su ukinute sankcije uvedene za vrijeme režima Slobodana Miloševića.
U dvorištu zgrade Vlade Srbije u znak sjećanja na Đinđića postavljena je spomen-ploča gdje se svake godine odaje počast ubijenom premijeru. Ove godine premijerka i članovi vlade položiće vijenac u 10 sati.
Pokret Novi Optimizam i Građanske inicijative obilježiće 21. godišnjicu, kako bi mu, kako su naveli u saopštenju, odali počast i sačuvali njegovo naslijeđe od zaborava, a potom će biti organizovana i debata „Gdje je Srbija 21 godinu nakon ubistva Zorana Đinđića?“.
Ubistvu tadašnjeg predsednika Vlade prethodila je pobuna JSO, zatim kampanja preko tabloida, koja je za cilj imala njegovu kriminalizaciju, kao i nekoliko neuspjelih pokušaja ubistva, među kojima i neuspjeli atentat izveden u jutro 21. februara 2003. godine.
Tada je Dejan Milenković Bagzi, član zemunskog kriminalnog klana, pokušao da zaustavi automobil u kojem je bio premijer, dok su u zasjedi čekala četvorica atentatora. Ipak, Đinđić je, zahvaljujući djelovanju obezbjeđenja, izbjegao ozbiljne povrede i preživio pokušaj ubistva.
Ukupno 378 godina zatvora za ubistvo premijera
Vlada je nekoliko sati poslije ubistva Đinđića proglasila vanredno stanje u Srbiji, a kao izvršioci odmah su osumnjičeni pripadnici zemunskog kriminalnog klana i dio pripadnika Jedinice za specijalne operacije (JSO) MUP-a Srbije.
Tokom vanrednog stanja, koje je trajalo do 22. aprila 2003. godine, policija je u akciji „Sablja“ uhapsila više od 11.000 osoba, među kojima i političare, visoke vojne oficire i nosioce pravosudnih funkcija.
Vođe zemunskog klana Dušan Spasojević i Mile Luković stradali su dvije nedjelje poslije ubistva premijera u operaciji „Sablja“, jer su prilikom hapšenja u selu Meljak kod Beograda pokušali da pruže otpor.
U avgustu 2003. godine podignuta je optužnica protiv 44 osobe za učešće u organizovanju ubistva, a suđenje je počelo 22. decembra iste godine u Okružnom sudu u Beogradu.
Sud je 23. maja 2007. godine proglasio krivim optužene koji su osuđeni na ukupno 378 godina zatvora.
Na po 40 godina zatvora osuđeni su bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamijenik Zvezdan Jovanović, kao neposredni izvršilac ubistva.
U obrazloženju presude između ostalog je navedeno i da je ubistvo Zorana Đinđića političko ubistvo upereno protiv države, u kome su učestvovali kriminalizovani dio Jedinice za specijalne operacije, koja je Ukazom Vlade 25. marta 2003. godine rasformirana, i kriminalni klan Dušana Spasojevića.
Inspiratori i nalogodavci ubistva prvog demokratskog premijera Srbije do danas nisu otkriveni.
„Gledajte u budućnost i tamo ćemo se sastati vi i ja“
Zoran Đinđić sahranjen je uz najviše vojne počasti, u Aleji velikana na Novom Groblju u Beogradu, tri dana poslije ubistva, 15. marta, uz velike mjere obezbjeđenja. Prema procjenama, u povorci građana koji su tom prilikom došli da odaju počast ubijenom premijeru, bilo je oko 200.000 ljudi.
Sahrani je prisustvovalo više 70 delegacija iz svijeta, koji su predvodili predsjednici i predstavnici brojnih vlada i parlamenata, ministri, predstavnici najznačajnijih međunarodnih organizacija, diplomate i mnogi lični prijatelji Đinđića iz inostranstva.
Šef grčke diplomatije i predsjedavajući Savjeta ministara Evropske unije Jorgos Papandreu, koji je na sahrani predvodio delegaciju stranih diplomata, tom prilikom je, između ostalog, rekao:
„Zorane, u ovom trenutku tuge, tvoja vizija Srbije u Evropi ostaje da živi“.
Danima nakon sahrane, na grob premijera ljudi su svakodnevno donosili cvijeće i palili svijeće u znak sjećanja na Zorana Đinđića.
Njegovi govori i poruke citiraju se i 21 godinu nakon njegovog ubistva, a jedna od najčešće pominjanih je dio njegovog odgovora na pitanje jednog mladića iz Novog Pazara.
„Gledajte u budućnost. Gledajte u budućnost i tamo ćemo se sastati vi i ja. Pošto ja imam namjeru da još živim u budućnosti“, poručio je Đinđić u maju 2002.
Biografija Zorana Đinđića
Zoran Đinđić rođen je 1952. godine u Bosanskom Šamcu, a diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1974. godine. Početkom 1977. godine napušta Jugoslaviju i odlazi u Njemačku na doktorske studije, gdje mu je mentor bio profesor Albreht Velmer, Habermasov učenik.
Jedan je od osnivača Demokratske stranke u kojoj je u septembru 1990. godine izabran za predsjednika Izvršnog odbora, a u januaru 1994. za predsjednika stranke.
Na tu funkciju biran je i jula 1998. i februara 2000. godine.
Od februara do septembra 1997. godine bio je na poziciji gradonačelnika Beograda, kao kandidat koalicije Zajedno.
Poslije pobjede Demokratske opozicije Srbije (DOS) na parlamentarnim izborima decembra 2000. godine, izabran je za predsjednika Vlade januara 2001. godine.
