Region Zapadnog Balkana prošle godine zabilježio je rast stranih direktnih investicija, uprkos negativnom trendu u cijelom svijetu, pokazuje izvještaj tijela Ujedinjenih nacija.
Dok su u cijelom svijetu strane direktne investicije pale za 13 odsto na 1.300 milijardi dolara, u regionu Zapadnog Balkana, koji je u izvještaju označen kao jugoistočna Evropa i dio šireg regiona privreda u tranziciji, došlo je do rasta od 33 odsto na 7,4 milijarde dolara.
Prema “Izvještaju o investicijama u svijetu 2019” Konferencije UN o trgovini i razvoju (UNCTAD), najveći rast na Zapadnom Balkanu zabilježila je Sjeverna Makedonija u kojoj je priliv stranih direktnih investicija povećan za 260 odsto s 205 miliona dolara 2017. na 737 miliona dolara prošle godine. Srbija, koja ima najveći priliv stranih direktnih investicija u regionu, zabilježila je rast od 44 odsto na 4,1 milijarde dolara.
Crna Gora je jedina u regionu zabilježila pad – 12 odsto na 490 miliona dolara, dok je Bosna i Hercegovina imala rast od četiri odsto na 468 miliona dolara, a Albanija od 13 odsto na 1,3 milijarde dolara.
Od zemalja u regionu koje su u Evropskoj uniji, najveći rast priliva stranih direktnih investicija je imala Slovenija — 81 odsto na 1,4 milijarde dolara. U Hrvatskoj je zabilježen pad od 43 odsto na 1,2 milijarde dolara, a u Bugarskoj od 21 odsto na dvije milijarde dolara. Grčka je zabilježila rast od devet odsto na 4,3 milijarde dolara i Rumunija od devet odsto na 5,9 milijardi dolara.
Srbija je u 2018. bila drugi najveći recipijent stranih direktnih investicija među tranzicionim zemljama, što obuhvata i zemlje bivšeg Sovjetskog Saveza, s rastom akcijskog kapitala, navodi se u izvještaju UNCTAD-a.
Srpska privreda je najveća u podregionu i relativno je diversifikovana, sa strateškim položajem koji olakšava logističku infrastrukturu, dok rudna bogatstva, posebno bakra, privlači kompanije koje istražuju resurse. Među stranim direktnim investicijama, izvještaj navodi udio francuskog Vansi erports (Vanci Airports) u aerodromu “Nikola Tesla” i kineskog Ziđina u rudniku Bor.
Izvještaj tijela UN za trgovinu i razvoj ukazuje i na investicije u srpski automobilski klaster s projektima britanske Eseks Jurop (Essex Europe) i japanskog Jazakija (Yazaki), kao i istraživački centar u Novom Sadu njemačkog proizvođača guma Kontinental (Continental).
Priliv stranih direktnih investicija u Sjevernoj Makedoniji je više nego tri puta veći s rekordnih 737 miliona dolara. Većina je, ukazuje se u izveštaju UNCTAD-a, otišla u izvozno orijentisani investicioni klaster, uglavnom u automobilskoj industriji u tehnološko-industrijskim razvojnim zonama. Jedna od skopskih slobodnih zona je privukla američkog proizvođača automobilskih rezervnih dijelova Dura automotiv sistems (Dura Automotive Systems).
Nepovoljna klima
Strane direktne investicije u zemljama u tranziciji pale su opet u 2018. godini, uglavnom usljed pada u Rusiji, Azerbejdžanu i Kazahstanu. Priliv stranih direktnih investicija u Rusiji, prema izvještaju, prepolovio se na 13 milijardi dolara, pošto su investitori i dalje oprezni, dijelom zbog geopolitičkih briga i slabog rasta BDP-a.
U svijetu su prošle godine strane direktne investicije pale za 13 odsto na 1.300 milijardi dolara, što je najniži nivo od svjetske finansijske krize. Treći godišnji pad uzastopce, ocjenjuje UNCTAD, uglavnom je posljedica vraćanja akumuliranih zarada američkih multinacionalnih kompanija u prva dva kvartala 2018. poslije poreske reforme.
Već neko vrijeme globalna politička klima za trgovinu i investicije nije povoljna kao u vrijeme najvećeg rasta i razvoja, ocjenjuje se u izvještaju.
“Moramo povećati ambicije u djelovanju po pitanju klime, rješavati dužničku ranjivost i smanjiti trgovinske tenzije da pomognemo okruženje pogodno za povećanje dugoročnih i održivih investicija”, rekao je generalni sekretar UN Antonio Gutereš (Guterres) povodom izvještaja.
Strane direktne investicije u razvijenim privredama došle su na najniži nivo od 2004, padom od 27 odsto. Priliv u Evropi se prepolovio na manje od 200 milijardi dolara, usljed negativnog priliva u nekoliko velikih zemalja kao posljedice vraćanja novca u SAD i značajnog pada u Velikoj Britaniji, dok je dolazak stranih direktnih investicija u SAD pao za devet odsto na 252 milijarde dolara.
Ipak, u razvijenim zemljama se očekuje rast direktnih stranih investicija u ovog godini, pošto utihnu posljedice smanjenja poreza u SAD.
S druge strane, kako ukazuje UNCTAD, strane direktne investicije u zemljama u razvoju su stabilne s rastom od dva odsto. S padom stranih direktnih investicija u razvijenim zemljama, njihov udio u zemljama u razvoju je povećan na rekordnih 54 odsto, s 46 odsto u 2017.
Priliv stranih direktnih investicija u Africi je povećan za 11 odsto na 46 milijarde dolara, u azijskim zemljama u razvoju, najvećem regionu po primanju, povećane su četiri odsto, dok je priliv u Latinskoj Americi i na Karibima smanjen šest odsto.
(RSE)
