Sjećanje na banjalučke majstore glume Vladu i Maru Zeljković

 foto: Nezavisne

Glumački par Vlado i Mara Zeljković mlađim naraštajima, nažalost, nije poznat, a svojim bogatim stvaralačkim opusom obilježili su jedan period i ostavili neizbrisiv trag u istoriji Banjaluke. Nekada se Narodno pozorište i čuvena kafana „Mostar“ nisu mogli zamisliti bez fenomenalnog para koji je bio prepoznatljiv po ulogama humorističnih likova. Njihova sjajna gluma bez izvještačenosti osvajala je srca Banjalučana, a Vlado Zeljković će zauvijek ostati upamćen po neprevaziđenoj ulozi Davida Štrpca kojeg je maestralno dočaravao na pozorišnim daskama.

piše: Ilijana Božić

Banjalučke ulice zauvijek će čuvati zvuk glumačkih replika iz raznih komada svjetske i srpske književnosti koje su glumci deklamovali, ali i šale koje su kasnije zbijali okupljajući se na njima znanim boemskim mjestima. Da se talenat ne može sputavati, da treba pokušati ostvariti vlastite želje i snove iako porodična tradicija i društvo nalažu drugačije, pokazali su Vlado i Mara Zeljković. Naime, Mara je napustila Višu djevojačku školu kako bi se pridružila novoosnovanom Pozorištu Vrbaske banovine, a Vlado je završio trgovačku školu jer je to bio porodični posao, ali trgovac nikad nije postao, jer su ga prisvojile pozorišne daske. Krajiška ljepotica je dobila pozorište 18. oktobra 1930. godine, a glumački par Zeljković je ubrzo dobio stalni angažman u ovom teatru. Vremena su bila takva da su žene, glumice jedino u pozorištu bile ravnopravne sa muškarcima, glumcima. Gluma je jedina oblast unutar koje su žene najviše zastupljene. Međutim, to nije bio slučaj i sa ostalim vrstama umjetnosti. Stoga je kroz istoriju bilo mnogo manje rediteljki i scenaristkinja nego glumica. Rediteljska mjesta su bila uglavnom rezervisana za muškarce.

foto: blazenkatrkuljablc

Glumica Mara Zeljković, koja je rođena u Novom Sadu 1914. godine u porodici Pavlović, na sceni banjalučkog pozorišta provela je četiri sezone i to od 1932. do 1936. godine. Banjalučkoj publici je podarila mnogo uloga po kojima je ostala upamćena, a među kojima je i nekoliko operetskih. Ljubitelji teatra obožavali su da gledaju kako dočarava lik Kaline u Stankovićevoj „Koštani“ i Jule u komadu koji je rađen po Sremčevom djelu „Pop Ćira i pop Spira“. Bila je maestralna kao Soja i štamparski šegrt u predstavi koja je rađena po Nušićevoj „Gospođi ministarki“. Glumila je Paža u Šekspirovoj „Bogojavljenskoj noći“, Potu u Sremčevoj „Zoni Zamfirovoj“, te u Tolstojevoj „Ani Karenjinoj“.

Zapamćena je po tumačenju humorističnih uloga i po tome što je na sceni bila prirodna kao da nije pred publikom. Upravo to je davalo šarm njenim ulogama. Prema riječima tadašnjih kritičara Mara Zeljković je u glumi bila veoma realistična i njena sugestivna pojava često je davala pečat predstavama. Zabilježeno je da je komične efekte postizala diskretnim realističkim gestom i nonšalantno ispripovjedanim tekstom.

Njen suprug i kolega Vlado Zeljković interesovanje za glumu i scenu pokazivao je u svojim mladim godinama. Tadašnji upravnik Narodnog pozorišta Dušan Radenković pozvao ga je da se pridruži grupi koju je vodio. Tako je sve počelo. Umjetnici Narodnog pozorišta Vrbaske banovine prvu profesionalnu dramsku predstavu za djecu postavili su 25. decembra. Bio je to igrokaz „Crvenkapa“, autora Vladimira Nazora. Na osnovu istorijskih spisa spoznajemo da je Vlado Zeljković u toj predstavi glumio Ivicu. Na banjalučkoj sceni proveo je pet sezona, igrajući sa značajnim glumačkim imenima.

Četrdesetih godina prošlog vijeka Mara Zeljković je postala članica ansambla pozorišta u Nišu, Novom Sadu, Beogradu i Sarajevu, a Vlado Zeljković je bio član Novosadskog teatra. U periodu od 1937. godine glumački i bračni par Zeljković radio je i živio u Sarajevu. Za vrijeme rata 1941. godine preselili su se u Beograd. Tamo su proveli par godina, da bi Vlado Zeljković tražio da se vrate u Krajišku ljepoticu što su i učinili 1949. godine i tu su ostali do kraja života.

Neprevaziđeni David Štrbac

Tridesete godine prošlog vijeka bile su veoma burne za Banjaluku, a glumci Narodnog pozorišta Vrbaske banovine su u sezoni 1932/33 izveli predstavu „Jazavac pred sudom“ i to povodom otkrivanja spomenika Petru Kočiću. Vlado Zeljković je tada prvi put zaigrao na sceni i to u ulozi Pisarčića. „Vrbaske novine“ su pisale:

„Uoči 6. novembra Banja Luka, iskićena zastavama, primila je mnogobrojne goste iz svih krajeva zemlje, među kojima i rodbinu Petra Kočića i više seljaka iz Stričića, njegovog rodnog mesta. Posle podne na svečanoj akademiji u Narodnom pozorištu g.dr Živko Nežić, iz Sarajeva, govorio je o svome drugu Petru Kočiću kao čoveku i javnom radniku. Naposletku je prikazan „Jazavac pred sudom“. Akademiji su prisustvovali Ban g. Milosavljević, gg načelnici Banske uprave i mnogobrojna publika.“

Međutim, kako su godine prolazile, a Vlado Zeljković bivao sve bolji i iskusniji, u pozorišnoj sezoni 1960/1961 igrao je Davida Štrpca povodom tridesetogodišnjice svog glumačkog rada. Predstava je odigrana osam puta, a vidjelo ju je u toj režiji preko 2000 gledalaca. Tada je Skender Kulenović napisao:

„Vidjeli smo i teško ćemo zaboraviti jednog umetnički autentičnog Davida Štrpca. Ovaj lik, jedino književno živ, a scenski teško ostvarljiv, dao je Vlado Zeljković upravo izvrsno, potpuno, izašavši iz svoje katkad banalne groteske i dokazavši kako se naš glumac može kreativno ovaplotiti najpre na domaćem tekstu“.

foto: banjaluka.com

Međutim, taj nenadmašivi David Štrbac je kako na sceni tako i u životu bio komičar. Dugo su se pamtile šale koje je zbijao i šou koji je izvodio. Pored Narodnog pozorišta nalazila se kafana „Mostar“ koja se od drugih izdvajala posebnim šarmom i energijom koju su širili njeni gosti. Za rasklimanim stolovima prekrivenim kariranim stolnjacima plele su se priče banjalučkih boema. Svima se razvlačio osmjeh kada je iz svog fiće izlazio Vlado Zeljković. Obično je on tada prilazio prvom neznanom prolazniku i čučnuvši iza njega hvatao čovjeka za list noge. Tada bi i zalajao. Isprepadani čovjek bi bježao glavom bez obzira a ekipa okupljena oko Vlade Zeljkovića u kafani „Mostar“ brujala je od smijeha.

Najčešće je sjedio sa poznatim banjalučkim ljekarom Josipom Jovićem Šoverom, glumcem Ademom Čejvanom i Mirom Mlađenovićem. Tu su s njima besjedili i novinari Vezuv Tinjić iz „Politike“, Hamid Huseđinović iz „Borbe“ i Dobrota Lošić koji je bio dopisnik TV Sarajeva. Nakon dvije čašice šljivovice nastajao je šou program kada bi Vlado Zeljković na molbu prisutnih počeo da deklamuje vrste pita krompiruše, uljevuše, gužnjače, gužvare, misirače...i tako u nedogled. Čak je bio i poznat broj tih vrsta, negdje oko 80. Taj humor je bio tako prirodan kako u privatnom životu tako i na pozorišnim daskama. Kritičari su kazivali da je u njegovoj glumi bilo nešto istinski toplo i ljudsko prije svega, ali s druge strane da toj glumi nije nedostajalo poetike. Svoj umjetnički vrhunac dostigao je glumeći Davida Štrpca, ali i Jovicu Ježa, Jovandeku Babića i druge koje je svojom glumom oživljavao osvajajući srca tadašnje publike. Antologijska uloga mu je i uloga Švejka u predstavi „Dobri vojnik Švejk“, rađenoj prema istoimenom djelu Jaroslava Hašeka. Maestralan je bio i lik Pometa iz „Dunda Maroja“. Kritičar tadašnjih „Krajiških novina“ o tome je zapisao:

„Uloga Pometa, sluge koji se oseća sposobnim i snažnim da se izjednači sa gospodarom, pa na svaki način želi da se afirmiše, odgovarala je temperamentu Vlade Zeljkovića, koji ju je sa lokalnim koloritom govora uspešno kreirao“.

Dobio je mnoga priznanja, a posebno se izdvaja nagrada „Veselin Masleša“, za kreaciju lika Davida Štrpca. Vlado je umro 1990. godine, a njegova supruga Mara 1979. Oboje su sahranjeni u Banjaluci.

Autor: Impuls