Ko je Bahrija Nuri-Hadžić, velika evropska operska primadona?

Kao sopranistica koju je krasila raskošna glasovna ljepota, odlična vokalna tehnika, velika dramska sugestivnost i scenska izražajnost, ostvarila je na opernim scenama Evrope i bivše Jugoslavije uloge najrazličitijeg karaktera.

Autor: Salko Sarić

Kćerka čuvenog mostarskog književnika Osmana Nuri Hadžića (Mostar, 1969.-Beograd, 1937.), Bahrija Nuri Hadžić, rođena je u Sarajevu 4.3.1904. godine.

Osnovno muzičko obrazovanje stekla je u Sarajevu i Beogradu, a u Beču je studirala pjevanje kod Th. Lierhamera na Državnoj visokoj akademiji za muziku i umjetnost. Po završetku školovanja od mnogih ponuda Nuri Hadžićeva se opredjeljuje za operu u Bernu (Švicarska), gdje u periodu od 1928. do 1931. ostvaruje četrdesetak vodećih opernih uloga, koje su joj donijele pozive za niz gostovanja na raznim opernim scenama Evrope. Po nagovoru kompozitora i dirigenta Stevana Hristića (1885. – 1958.) prihvata angažman u Beogradu, pa je od 1931. do 1960. godine prvakinja Beogradske opere.

“Sa Bahrijom Nuri Hadžić Beogradska opera je doživljavala svoje prve zvezdane trenutke i ostvarila neke od najvećih dometa u svojoj istoriji” (Mirka Pavlović). Kao sopranistica koju je krasila raskošna glasovna ljepota, odlična vokalna tehnika, velika dramska sugestivnost i scenska izražajnost, ostvarila je na opernim scenama Evrope i bivše Jugoslavije uloge najrazličitijeg karaktera: “Aida” (G. Verdi), Leonora u operi “Il trovatore” (G. Verdi), Manon u istoimenoj operi francuskog kompozitora Julesa Masseneta te Charlotte u operi “Werther” istog kompozitora, Salome (R. Straussa), Minnie u operi G. Puccinia “La Fanciulla del West”, Jenufa u istoimenoj operi českog kompozitora Leosa Janaceka, Koštana u istoimenoj operi Petra Konjovića i mnoge druge operne role.

Uspješno se bavila koncertnom djelatnošcu, a za izvanredna umjetnička dostignuća beogradska sredina odužila joj se tek 1988. godine, jedinim priznanjem – Sedmojulskom nagradom.

Starije generacije Mostaraca pamte njen nastup u martu 1941. godine u Mostaru. Tada je nastupila u programu Muslimanske narodne biblioteke, a zahvalna mostarska publika sa oduševljenjem ju je pozdravila i ispratila. Svakako da je najveći umjetnički doživljaj u njenoj karijeri bila svjetska praizvedba opere “Lulu”, austrijskog kompozitora Albana Berga (1885. – 1935.), opere čiji je libreto nastao prema tragedijama “Duh zemlje”, “Pandorina kutija” i “Lulu” njemačkog književnika Franka Wedekinda (1864.-1918.).

Svjetska praizvedba tada nedovršene opere “Lulu” dogodila se u utorak 2.4.1937. godine u Zürichu (u Zürcher Stadttheater) na kulturnoj manifestaciji Zürcher Juni Festspiele, a naslovnu rolu tumačila je Bahrija Nuri Hadžić, koju je Alban Berg, vidjevši je ranije u “Salome”, poželio za nosioca glavne uloge u svojoj operi.

Sjećajući se tog nastupa 1937. godine u Zürichu pred najbiranijom svjetskom umjetničkom elitom Bahrija Nuri Hadžić je izjavila: “Bio je to svakako jedan veliki poduhvat i moj najveći umjetnički doživljaj. Na toj premijeri našli su se svi vrhunski umjetnici iz cijelog svijeta: Darius Milhaud, William Steinberg, Pietro Mascagni, Thomas Mann, Conrad Beck, supruge Wedekinda i kompozitora Berga. A ja sam tada imala samo 33 godine i sreću da sve to doživim”.

Osvrti i kritike na premijeru “Lulu” bili su sjajni, a među kritičarima pojavili su se i čuveni austrijski muzikolog Willi Reich (1898. – 1980.) i francuski kompozitor Darius Milhaud (1892. – 1974.), koji su svoje osvrte napisali za bečki i pariški radio.

Kritičar lista “Berner Tagwacht” primijetio je o Hadžićevoj “Lulu” i ovo: “Nuri Hadžićeva je sa sigurnošću kao u transu ostvarila prvu Lulu koja će zauvijek ostati kao uzor”. Ova njena kreacija se do današnjih dana pominje kao izuzetna, tako da fotografije Nuri Hadžićeve i odlomci iz blistavih kritika prate i najnovije premijere ove opere (u Parizu, Londonu, Frankfurtu, Becu, Zürichu itd).

Smatrana je također i za nenadmašnu Salome u operi njemačkog kompozitora R. Straussa (1864. – 1949.). Kompozitor je rekao, kada je pjevala pod njegovom dirigentskom palicom prilikom proslave njegova 75. rođendana 1939. godine u Zürichu, da je to Salome koju je čekao 35 godina.

Poslije 1937. godine “Lulu” je doživjela bezbroj izvođenja opernih i dramskih. Tako je i mostarsko Narodno pozorište postavilo ovo djelo na svoj repertoar 1990. godine (premijera 22.11.1990.) u režiji Branka Brezovća, a izvedeno je kao Total Recall uz suradnju sa mostarskim Simfonijskim orkestrom, horom “Abrašević” i Pozorištem lutaka. Bio je to veoma zanimljiv i kompleksan muzičko-teatarski poduhvat zamišljen i kao hommage Bahriji Nuri Hadžić, prvoj opernoj divi iz Bosne i Hercegovine, Mostarki, kako je govorila za sebe, koja je djelovala na muzičkim scenama Evrope i bivše Jugoslavije. Mnogo će vremena proći do trenutka kada će, tek nakon II svjetskog rata, Mostarke Ana Ivanišević, Blaženka Cigić Milić i u novije vrijeme Amila Bakšić poći njenim stopama.

Velika operna diva, nezaboravna po svom širokom pjevackom, stilskom i karakternom rasponu i jedinstvena po svojim pijanisimima, umrla je u Beogradu 24. oktobra 1993. godine. Njeni kremirani posmrtni ostaci sahranjeni su u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu.

Otišla je zanavijek nezaboravna Salome i neprevaziđena Lulu!

(Most, 119, oktobar 1999.)