Deklaracija Srbije i Repbulike Srpske, po kulturologu Šušnjici, ima trojak učinak.
Piše:Harun Cero
Kulturolog Šušnica strahuje da ćemo poslije ove 'benigne' dekleracije, kao i poslije 'benignog' memorandum SANU, opet čekati njenu vatrenu dramaturšku obradu na terenu (Arhiva)
Sadržaj zajedničke deklaracije Srbije i Republike Srpske o djelovanju za 'opstanak srpske nacije i srpskog naroda' i efekat koji će ona definitivno proizvesti jeste nova homogenizacija građana koji sebe doživljavaju kao Srbi u Srbiji, Kosovu, BiH i Hrvatskoj, kaže u razgovoru za Al Jazeeru kulturolog Srđan Šušnica.
Homogenizacija, nastavlja, koja, kao i u slučaju memoranduma SANU iz 1986. godine, u svojim temeljima ima političke mitove i izmišljotine o starini i kontinuitetu tzv. "srpske nacije ili naroda" i "nacionalne svijesti srpskog naroda" od Nemanjića do danas, te mit o tzv. "historijskoj srpskoj zemlji i njenim granicama".
“Najavljena dekleracija koristi jezik, kulturu, crkvu i druge identitarne elemente koji se danas uzimaju zdravo za gotovo kao "srpski" da bi postigli politički cilj homogenizacije i viktimizacije Srba oko vrlo upšrošćene, usko kodifikovane, naširoko revidirane i mitovima nadopunjene "istorije Srba"”, navodi on.
Sa historijskog aspekta, kaže on, “sva pansrpska ‘memorandumašenja’ zadnjih 30 godina ne žele da uvaže istorijsku činjenicu i čvrste argumente da je stanovništva pravoslavne vjere na današnjim teritorijama Hrvatske, Bosne, Crne Gore i Kosova najmanje tri vijeka dijelilo bitno drugačiju političku ili kulturnu istoriju pa i jezički dijalekt, od pravoslavnog stanovništva na teritoriji današnje Vojvodine i centralne Srbije, naročito tokom 19. vijeka”.
‘Pansrpska memorandumašenja’
“Kulturne historije, etnografije i jezički dijalekti pravoslavnog, većinom polunomadskog slavenogovorećeg stanovništva Balkana koje se često nazivalo Vlasima, Morlacima ili Brđanima su jako fragmentirane, raznovrsne, neunificirajuće, nezapisane i međusobno prožete sa političkim i kulturnim istorijama Otomanske i Habsburške carevine, te duboko povezane sa etnografijama, jezicima i konfesijama pojedinih regija tih carevina. Sam vjerski identitet u Otomanskom carstvu a donekle i u Habsburškom je bio duboko prožet socijalno-ekonomskom funkcijom i statusom unutar miletskog ili sistema vojne granice i kao takav bio je fluidan, privremen, potpuno anacionalan, zamjenjljiv drugim vjerskim identitom iz vojnih, administrativnih, poreskih ili ekonomsko-migracionih razloga. Tako identiteti i etnografije variraju od zemlje do zemlje, od regije do regije, od jednog do drugog istorijskog perioda, te je nemoguće povući jednu linearnu istorijsku narodonosnu ili nacionalnu nit ni od 1800te, a kamoli od Nemanjića do danas. To važi za sve današnje nacije na Balkanu, ne samo za srpsku”.
Smatra da ‘pansrpska memorandumašenja’ ne uvažavaju historijsku činjenicu da pravoslavno stanovništvo na teritorijama BiH i Hrvatske, Crne Gore i Kosova jednostavno nije bilo dio istih historijskih i političkih procesa formiranja srpske nacionalne svijesti i nacije koji su se dešavali pravoslavnim Slavenima u Vojvodini krajem 18. vijeka i u Šumadiji i centralnoj Srbiji početkom 19. vijeka.
“Na teritoriji današnje Hrvatske formiranje srpske nacionalne svijesti u Dalmaciji i centralnoj Hravtskoj je opet poseban i odvojen proces od onog u Srbiji i BiH i usko je povezan sa razvojem svijesti o hrvatskom nacionalnom identitetu i južnoslavenskoj ideji unutar jakog germanskog, mletačko-italijanskog i rimokatoličkog kulturnog i vjerskog konteksta. U BiH taj srpski nacionalno-formirajući impuls nije bio domaći već je u drugoj polovini 19.vijeka stizao iz pravoslavne crkve i Srbije, te nalazio dosta otpora i nerazumijevanja među pravoslavnim stanovništvom Bosne. Najčešće je imao bolji prijem među klerom i prvom pravoslavnom trgovačkom buržoazijom u Hercegovini i mladeži koja se krajem 19. vijeka školuje u duhu nacional-romantizma. I tada se identitet pravoslavnih u BiH polako prepisuje u “srpski” na specifičan način, u jednoj dubokoj povezanosti sa kulturnim i ekonomskim ostacima Osmanskog carstva i miletskog sistema te i u živoj i nekonftorijaćujoj interakciji sa drugim konfesijama i etnografijama u BiH”.
Privid 'historijske šanse'
Srđan Šušnjica tvrdi da “jačanje evropske ultradesnice, Brexit i druge bolesti koje ima EU, dezorijentisana američka administracija pod Donaldom Trumpom, Trumpove veze sa ruskim oligarsima i diktatorom, te sve oštriji sukob američkog kongresa sa zvaničnom Rusijom, još više pojačavaju privid “istorijske šanse””.
“Ruski pritisci na Srbiju u pogledu ruske baze u Nišu i vanjske i bezbjednosne politike Srbije, ubrzana militarizacija i naoružavanje policije RS, najavljivanje osnivanja posebne garde RS, izgradnja buduće ruske baze u bivšoj vojnoj kasarni kod Banja Luke i destabilizirajući separatistički potezi Dodikovog režima, na terenu i među narodom stvaraju percepciju da je promjena granica i prisajedinjenje RSa Srbiji moguće, kad-tad, uz malo odricanja i hibridnog ratovanja, uz malu podršku Rusije i veliku uspavanost i zaokupljenost Zapada”.
Šušnica objašnjava da je srpski nacionalni identitet izašao izvan čaršijskih sredina, te se jače raširio među većinski ruralnim pravoslavnim stanovništvom u BiH tek poslije Prvog svjetskog rata, a tek u drugoj Jugoslaviji kao neka vrsta labilnog popisnog identiteta dopire “odozgo” do najzabačenijih dijelova BiH.
“Pa mi sve do 1960. imamo na Zamijanju kraj Banja Luke pravoslavno stanovništvo sa specifičnim dijalektom i govorom koje je sebe sve do Prvog svjetskog rata identifikovalo kao Vlahe Martologe, ali su onda “prepisani u Srbe”. Tako je u “srpski identitet” neistorično i krajnje nepravedno prepisan i identitet Crnogoraca i zamalo zatrt sa svojim osobenostima. Identitet npr. Bokelja u Crnoj Gori je tako prepisan ili u srpski ili u hrvatski nacionalni identitet po liniji vjere i danas praktično ne postoji kao osobenost. To se desilo i sa Vlasima Krajišnicima iz obe imperije. To se desilo i Bunjevcima i Šokcima u današnjoj Hrvatskoj. To se upravo dešava današnjim Gorancima i Torbešima na Kosovu i sandžačkim muslimanima u Crnoj Gori i Srbiji koji se prepisuju u “Bošnjake”. Takvih je na stotine primjera širom Balkana u svim balkanskim “nacijama”.
Profašistička teorija ‘krvi i tla’Ono što je jako uticalo na identitarno ekskluziviranje bosanskih pravoslavaca u Srbe u Bosni, navodi kulturolog Šušnica, jeste "genocid kojem su bili izloženi u NDH, a skorašnji rat i genocid nad nesrpskim stanovništvom u BiH je dodatno učvrstio tu lažnu percepciju da bosanski pravoslavci ne (treba da) dijele zajedničku političku i kulturnu historiju sa bosanskim muslimanima i katolicima, već isključivo pripadaju mitološkom i namišljenom toku historije Srba od Kosova na ovamo".
“E to je ta profašistička teorija “krvi i tla”, to je ta iracionalnost i laž koju svaka ovakva pansrpska dekleracija želi da učvrsti i zato se one istorijski ponavljaju i ponavljaće se svako četvrt ili pola vijeka. U duhu one rečenice koju je apologet novog pansrpskog nacionalizma pokojni Brana Crnčević jedne prilike izjavio: “Između Srbije i istine, biram Srbiju”. Kolika je laž toliki je i trud da se ona održi”.
Dodaje da, nažalost, neki krugovi “hrvatskih i bošnjačkih kleronacionalista u BiH ubrzano prate i kopiraju ovu matricu “krvi i tla” u svojim političkim prostorima, što kao lančana reakcija jača ideološke pozicije nacionalističke i profašističke desnice u BiH i na cijelom Zapadnom Balkanu”.
Deklaracija Srbije i Republike Srpske, po njemu, ima trojak učinak.
“Prvi učinak je održanje kontinuiteta kleronacionalizma i pansrpske ideologije krvi i tla, od misli i ideja "sveca" Velimirovića, Stevana Moljevića, Dragiše Vasića preko kneza Pavla, Nedića, Ljotića i četničkog pokreta do Dobrice Ćosića, Riste Amfilohija Radovića i vrha SPCA-a i SANU-a. Pansrpski klerofašizam jednostavno ne popušta ni za jotu, nije kapitulirao, nije se demilitarizirao i denacifikovao ni u BiH ni u Srbiji, ni na Kosovu, iako je upravo ta ideologija bila temelj osvajačkih i genocidnih ratova 90-tih protiv države Hrvatske, države BiH i pokrajine Kosovo. Ta ideologija je opasan virus koji posredstvom SPC-a, revizionista i njihovih medija kontaminira svijest i osjećaje građana tih država koji sebe doživljavaju Srbima. Oni su njoj vjerni, iako ih je ta ideologija instrumentarizirala da se odreknu svoje domovine i napadnu zemlju i komšije u kojoj i sa kojima su djelili kulturnu i političku istoriju nekoliko vjekova. Oni još vjeruju propagatorima te ideologije iako su ih oni mobilisali, opljačkali, natjerali u rat, a zatim u zbijeg i bijedu. To je bio bijeg jednako zbog straha od odmazde koliko i zbog svijesti da su postali dio jedne u suštini amoralne, zločinačke i pljačkaške kampanje srpskih kleronacionalista i zvaničnog Beograda”.
Drugi učinak je, kaže, ta politička homogenizacija i viktimizacija Srba koju vidimo i u ovoj deklaraciji ali i u zajedničkom kulturno-propagandnom i komemorativnom djelovanju kleronacionalističkih elita iz RS i Srbije.
Navodi da je to djelovanje započelo ceremonijom otvaranja Andrićgrada u Višegrada na Vidovdan 2014. koja se može čitati i kao “postmoderni Gazimestan”.
“Zadnji takav propagandni događaj u “duhu Gazimestana” je zajedničko komemoriranje srpskim žrtvama ‘Oluje’ na stadionu Veternik kod Novog Sada pred 3.0000 ljudi, ove godine. Nacionalna homogenizacija je uvijek konfliktna, teži i priprema za neki politički sukob. Koliko su jake i sveprisutne tendencije nacionalne homogenizacije toliko je sukob značajniji i neizbježniji”.
‘Rusifikovane političke zajednice’Treći učinak je po Šušnici da deklaracijom elite u RS-u i Srbiji na neki način pripremaju narod u tom bh. entitetu i Srbiji ali i regiju i širu međunarodnu zajednicu za neke krupne i potencijalno turbulentne događaje.
“Ova dekleracija dolazi u periodu kada su pansrpski nacionalizam i njegovi nosioci potpuno prigrlili političko i ideološko pokroviteljstvo i podršku Rusije, naročito Dodikov separatistički režim. RS i Srbija su vrijednosno, politički i vojno dobrano rusifikovane političke zajednice, a njihovim liderima Evropa je isključivo i samo ekonomska i tržišna šansa i moguć izvor finansiranja javnih projekata. Njih ništa drugo od Evrope ne zanima, ni ljudska i građanska prava, ni liberalna demokratija, ni slobode medija, a najmanje katarzična iskustva Nijemaca. RS je praktično ruski nosač u srcu Evrope i ima jaku podršku zvaničnog Beograda”.
Tvrdi kako ruski zvaničnici već deceniju finansiraju pa i koordiniraju srpske desničarske i nacionalističke krugove i ubjeđuju ih da granice na Balkanu nisu nepromjenjljive, a praktično im to dokazuju u Gruziji i Ukrajini.
“Ova deklaracija dolazi u trenutku kada Aleksandar Vučić najavljuje svesrpski dijalog o Kosovu i kada se u Srbiji i RS-u aktualizira priča o uvlačenje “pitanja RS-a” u rješavanje “Kosovskog pitanja”. Time se u politički jezik uvodi nešto čega u političkoj realnosti nema, a u diplomatiju se ubacuju aduti kojih nema, jer ta dva “pitanja” su odavno rješena a aduti ispucani. No izgleda da srpske političke elite doživljavaju rusku zaleđinu i rusifikovan pansrpski nacionalizam kao novu “istorijsku” priliku da promjene granice i dovrše političko i teritorijalno jedinstvo srpskog naroda u formuli “priznanje države Kosovo za RS i sjever Kosova””.
Kaže da agresivnost i regionalna sveprisutnost ruskog velikog brata te politički savez Vladimira Putina i Recepa Tayyipa Erdogana za elitu u RS-u i Srbiji predstavlja šansu za dva “historijska” dogovora, prvi sa Albancima, a drugi sa Bošnjacima.
Dodatnu sumnju da je ovaj profašistički program ostvariv, smatra Šušnica, daju i “vrlo mlake, paraderske i očekivano jalove reakcije bošnjačkih nacionalista oko Bakira Izetbegovića te trgovački i kompromisni stav klerika Muamera Zukorlića o zajedničkom rješavanju pitanja Kosova i RS-a”.
“U svom stavu Zukorlić vrlo blizak Izetbegovićevom političkom klanu, nema nikakvih problema sa trgovinom teritorijem s tim da se u trgovinu uključi i Sandžak. Ovim se zaokružuje slika željenih istorijskih dogovora, a daje se privid šanse da će dva bratska klerofašizma, stariji srpski i mlađi bošnjački, jednom vladati u zaokruženim i genocidom očišćenim teritorijama i etnovjerskim zajednicama”.
To bi, zaključuje on, bio “historijski uspjeh pansrpskog klerofašizma i nove ruske diplomatije u kojem bi pravi gubitnici bili država BiH te građani obe države”.
Strahuje da ćemo poslije ove “benigne” dekleracije, kao i poslije “benignog” memorandum SANU, opet čekati njenu vatrenu dramaturšku obradu na terenu.
Izvor: Al Jazeera Balkans
