Foto: Stranica SDA
Povodom zvaničnog početka izborne kampanje, koja nezvanično nikada nije ni prestala, Stranka demokratske akcije u maniru modernih evropskih političkih organizacija, predstavila je svoj plan, odnosno viziju razvijanja grada Sarajeva do 2035. godine.
piše: Muhamed Kovačević
Željeznica, rijeka iz snova
Skupljajući stručnjake iz urbanističko-arhitektonskih znanosti, koje je od milja Bakir Izetbegović nazvao „bardovima“, a koje predvodi odnedavni partijski junoša Faruk Kapidžić, koji sebe potpisuje s „dia“, porodio se plan ili vizija u kom smjeru bi trebalo da se razvija grad Sarajevo do 2035. godine. Plan, odnosno vizija prezentirana je u kratkom video-materijalu i sadrži tri ključne tačke:
- Izmještanje sarajevskog aerodroma iz gradske sredine
- Izmještanje sarajevske deponije smeća s lokaliteta brda Žuč
- Izmještanje željezničke stanice iz centra grada u naselje Rajlovac.
Pored ovih ključnih tačaka iz navedenog plana, odnosno vizije razvijanja Sarajeva, dodatno je objašnjena i reorganizacija sadržaja na zamjenskim mjestima, koja se uglavnom svodi na gradnju novih naselja, zatim vertikalno povezivanje kotlinskog i planinskog dijela grada, te na kraju vrlo zanimljivo rješenje, pravljenja cirkularnog jezera, na mjestu izmještenog sarajevskog aerodroma, koristeći rijeku Željeznicu za tu svrhu.
Upravo je rijeka Željeznica vječna inspiracija SDA kadrovima, koji svoju propagandnu i vizionarsku misiju vežu isključivo za nju. Malo ljudi zna da je u ljeto 1997. godine, tačno godinu dana nakon reintegracije grada Sarajeva, u privatnu, nezvaničnu posjetu došao dr Muhamed Mahatir tadašnji, a inače i najdugovječniji premijer daleke Malezije. U delegaciji s doktorom Mahatirom nalazili su se i ugledni malezijski biznismeni, koji su bili tada spremni graditi potpuno novi grad, kada su se lično uvjerili u količinu devastacije grada Sarajeva, nastale tokom ratne opsade grada. Plan je tada bio da od čuvenog Butmirskog mosta, koji je u ratu bio poznat kao most za tunel, pa do sastava rijeke Željeznice s rijekom Bosnom, nikne aposlutno novo, moderno naselje s kompletnom infrastrukturom, u koju su bile uključene saobraćajnice, bolnica, sportski objekti, te rekreativni objekti za djecu i starce, kao i gradnja, na desnoj strani obale rijeke Željeznice na platou stadiona Igman, objekata za institucije kantona, ali i federacije. Naravno, od svega pomenutog nije se desilo ništa. Sarajlije su, doduše, desetak godina kasnije od Malezijaca dobili „Bosmal“, a na mjestu na kojem je bila predviđena gradnja institucionalnih objekata, sada se nalazi Ganićev privatni univerzitet i hotel „Malak“.
No, priča tu nije stala. Ponovo u ljeto, ovog puta 2003. godine, preminuli esdeaovski opštinski načelnik Amer Čenanović pokrenuo je priču o rekonstrukciji i nadogradnji korita rijeke Željeznice. Ovog puta glavni investitori su bili Slovenci, neke novine su tada pisale da je i sama kompanija „Terme“ iz Čateža bila nosilac projekta rehabilitacionog i sportskog centra, koji bi u prvom planu istakao potpuno renoviranje čuvenog ilidžanskog zdravstvenog instituta, a zatim i pravljenje mega-vodenog parka, koji bi uključivao razne obične i termo-bazene, zatim splavove za rafting, kao i pješčane plaže, koje bi od Ilidže, a jasno i od samog Sarajeva, napravile regionalni centar medicinskog i rekreativnog tipa, koji bi čak i u evropskim okvirima igrao značajnu ulogu. Naravno, opet od cijele priče nije bilo ništa. Ilidžanski medicinski institut je renoviran na minimalnoj osnovi i dan-danas predstavlja građevinsko ruglo u centru turističkog srca Ilidže, vodeni mega-park je postao obični park, s kriminalnom aferom nelegalne prodaje 9 duluma zemlje, koju je izvršilo lokalno boračko udruženje. A preminuli načelnik je iskoristo tu činjenicu i napravio novu zgradu opštine na lokaciji arheološkog parka Butmir.
Treći pokušaj varijacije na istu temu događa se 2014. godine, kada kriminalni bivši načelnik Ilidže, a sadašnji ambasador nigdje drugo do u Maleziji – Senaid Memić, predstavlja svoj video-uradak, plan, odnosno viziju, pod nazivom „Nova Ilidža“. Za razliku od prethodnika Čenanovića, kojeg je naslijedio, Memić je velemajstorski patentirao i razradio model pretvaranja poljoprivrednog u građevinsko zemljište, galantno izbjegavajući drugostepeni nadzorni organ koji se zove Zavod za planiranje i izgradnju Kantona Sarajevo, i ponudio svoj plan, odnosno viziju, koja je podrazumijevala stari plan iz 1997. godine, iz kojeg su bili izbačeni infrastrukturni objekti kao što su škole, bolnica, te sportsko-rekreativni sadržaji. U Memićevom planu „Nove Ilidže“ fokus je bio na rijeci Željeznici, koja je trebala postati nešto između Nila i Amazona, nudeći već navedene sadržaje, samo modifikovane. Naravno, od „Nove Ilidže“ se nije desilo ništa, osim nicanja zgrada i parkinga na rimskim iskopinama, zatim hotela i zgrada u arheološkom parku Butmir, zatim zgrada i kuća u nultoj vodozaštitnoj zoni i na kraju najvećeg urbanističkog rugla na cijelom Balkanu – naselja Tibra.
Između snova i realnosti
Na koncu svega navedenog dolazi i famozni plan stručnjaka i „bardova“ o novoj viziji Sarajeva. Da se odmah razumijemo, pitanje sarajevskog aerodroma, odnosno njegovog izmještanja je sasvim opravdano i neophodno. Čak je i nova lokacija – Visoko prihvatljivo i prirodno rješenje. Međutim, nastali prazan prostor, koji bi se desio uklanjanjem aerodroma iz Butmira, zamijeniti stvaranjem cirkularnog jezera, može predložiti samo totalni idiot i apsolutna neznalica. Ako uzmemo u obzir da ne postoji entitetska linija, da ne postoji mini hidroelektrana na rijeci Željeznici, koja se nalazi u opštini Trnovo, da ne postoji ni hidroelektrana na Krupcu, pravljenje cirkularnog jezera na lokalitetu sadašnjeg aerodroma je ravno samouništenju. Govorim to zbog činjenice da hidropotencijal rijeke Željeznice nikada neće imati potencijal da jezero održi u idealnom stanju. Čak i u idealnim uslovima, bez navedenih hidroelektrana, ljetni vodostaj rijeke Željeznice ne bi prelazio 60 cm, što je apsolutno nedovoljno za normalan tok rijeke, a kamoli za stacionarno punjenje. Pored toga, ta ista rijeka, u jesenjem i proljetnom dijelu zbog nadmorske visine svog izvorišta, ima tendenciju da povećava svoj vodostaj čak i do 10 puta. To u praksi znači, da bi pored tradicionalnog proljećnog plavljenja naselja Otes, kojeg SDA stručnjaci nisu u stanju da riješe punih 20 godina, sada moglo doći do plavljenja i kompletnog naselja Butmir, zatim Dobrinje te djelimično naselja Stup i Pejton. O dramatičnoj promjeni mikro klime, koju bi izazvalo pomenuto jezero, posebno u jesenjim i zimskim danima, suvišno je pričati. Pored „genijalne“ ideje o jezeru na lokaciji izmještenog aerodroma, treba obratiti pažnju na ideju izmještanja i konzervacije trenutne sarajevske deponije. I ova ideja je opravdana i neophodna, ali s jednim velikim upitnikom, koji se odnosi na način konzerviranja sadašnje deponije, koja bi u viziji SDA stručnjaka trebala postati zabavni park. Primjeri iz Brazila, koji ima nevjerovatne probleme s deponijima i odlaganjem smeća uopšte, govori nam da je potpuna konverzacija prijašnjih deponija prosto nemoguća, zbog pojave eksplozivnog gasa metana, kojeg Brazilci koriste za proizvodnju električne energije. Ne treba biti mnogo pametan pa razumjeti, šta bi se desilo kada bi se pojavio metan na „konzerviranoj“ deponiji, oko koje prema viziji SDA stručnjaka treba da nikne novo i „pametno“ naselje.
Za kraj, postavlja se pitanje izmještanja sadašnje željezničke stanice iz centra grada u naselje Rajlovac. I ova ideja ima smisla, odnosno imala bi smisla, da je Sarajevo saobraćajno funkcionalan grad, odnosno da je to naselje Rajlovac dostupno svim građanima u svakom dijelu grada, što naravno nije slučaj i što ne bi bio slučaj kada bi se hipotetički izvršilo izmještanje željezničke stanice na tu lokaciju.
Realno gledajući, čovjeku kao laiku je jasno da sam koncept razvijanja samo jednog (federalnog) dijela grada Sarajeva uopšte nema smisla. Ako bi se istinski željelo razvijati Sarajevo, onda bi opseg njegovog razvijanja na prvom mjestu kao nulti prioritet uključivao cestovno i infrastrukturalno spajanje s Istočnim Sarajevom, kao i s područjima koja se sada nalaze u ZE-DO kantonu, a koja su zbog svoje geografske blizine neophodan segment za rješavanje ovog problema. Također hitno, ali hitno, Sarajevo mora dobiti nove infrastrukturne sadržaje, kao što su nacionalni fudbalski stadion, zatim multifunkcionalna kompaktna arena za sportsko-muzičke sadržaje, zatim nova opšta bolnica, novi intezivno-urgentni centar s heliodromom, zatim rješavanje urbicida oličenog u naseljima Tibra i Nahorevo. I rješenje „zelene“ slike grada, ali ne na način da se posadi 100 000 stabala kako predviđaju SDA stručnjaci, nego da se krene u sistemsko pravljenje zelenih parkova i površina, pogotovo u strogom centru grada, recimo, u naselju Skenderija. Sve od ovog navedenog, naravno, ne nalazi se u SDA-ovoj viziji razvijanja Sarajeva do 2035. godine. Integracija i reorganizacija kao osnovni elementi nisu uključeni. I to ne treba da čudi niti da začuđuje. Baš kao što ne treba da čudi, da planove o razvijanju grada prave stručnjaci koji, recimo, ne znaju gdje se nalaze Lasička jezera ili Kotorska čaira. A rado bi tu dovlačili bagere da prave ušća i žičare. I na kraju, bez obzira koliko ova vizija izgledala tragikomično, treba se osvrnuti na riječi Bakira Izetbegovića, koji je naveo da će mnogi osporavati i ismijavati ovu viziju, ali da oni žive svoje snove i da će oni svoje snove ostvariti, što je na engleskom jeziku i zvanični slogan video-uratka koji je predstavljen kao pomenuta vizija. Tako je Stranka demokratske akcije, nakon 25 postratnih godina stihijskog uništenja Sarajeva i vraćanja Sarajeva na nivo srednjovjekovne kasabe, čini se konačno pronašla način da do 2035. godine od Sarajeva napravi makar balkanski Mumbai, grad, koji je svjetski primjer higijenski prljavog i apsolutno nefunkcionalnog grada. I nikada ne potcjenjujte SDA stranku, kao što vidite, oni svoje nakane ne mijenjaju. Autor ovog teksta od sveg srca želi da im se snovi ostvare. Razvalite ga majstori, čim prije tim bolje!
