Usljed požara u Investiciono-razvojnoj banci RS u noći sa subote na nedjelju uništen je dio originalne dokumentacije banke. Tek treba da se utvrdi da li su među uništenim dokumetima i oni o pozajmicama. IRB sa Draženom Vrhovcem na čelu, nastavlja praksu davanja plasmana bez finansijskog posrednika, mada je Međunarodni monetarni fond još 2015. godine zahtijevao ukidanje direktnih plasmana. No, u pitanju nisu bilo koje firme, nego one u vlasništvu osoba bliskih Miloradu Dodiku.
piše: Ljiljana Kovačević
Investiciono-razvojna banka Republike Srpske (IRB RS) početkom ove godine odobrila je pozajmicu firmi „Kaldera Company“ u iznosu od 10.000.000 konvertibilnih maraka, sa rokom dospjeća od godinu dana.
Pozajmice, kao i kupovina obveznica pojedinih firmi putem berze odnose se na direktne plasmane IRB-a, a kada te transakcije obavljaju bez finansijskog posrednika, odnosno komercijalnih banaka, cjelokupan rizik za te plasmane snosi sama IRB.
Iz IRB RS nisu odgovorili na pitanja Žurnala šta je obezbjeđenje za pozajmicu firmi „Kaldera Company“, dok je prema nezvaničnim informacijama garanciju za ovaj kredit firmi iz Laktaša trebala dati Vlada Republike Srpske. Radi se o nonsensu, jer Vlada RS daje banci, u entitetskom vlasništvu, garanciju za pozajmicu privatnoj firmi! Stvari su jasnije kada se pogleda vlasnička struktura „Kaldere“.
Kompanija „Prointer ITSS“ je krajem decembra 2019. godine kupila 65 posto dionica firme „Kaldera“ od dotadašnjeg stopostotnog vlasnika Milenka Čičića, čime je postala većinski vlasnik te firme. Čičić, koji je decenijama jedan od intimusa Milorada Dodika i povlaštenih tajkuna u Republici Srpskoj, zadržao je manjinski paket dionica u u „Kalderi“.
„Prointer ITSS“ je kompanija koja se dovodi u vezu sa porodicom Milorada Dodika, koji je svojevremeno lično priznao da njegov sin Igor blisko sarađuje sa tom firmom. „Prointer“ je IT kompanija, koja je na prostoru RS i BiH imala vrtoglav uspon, prvenstveno zato što je vlast u RS tretira kao firmu sa posebnim i povlaštenim statusom, zbog čega joj daje brojne poslove na tenderima javnih institucija, čemu je Žurnal pisao mnogo puta.
Iz IRB-a nismo dobili ni odgovor zašto se odobrava pozajmica u „Kalderi Company“ u ovolikom iznosu, sa veoma kratkim rokom otplate, kada je je poznato da ta firma ne plaća ni obaveze po osnovu obveznica koje je IRB RS kupila još 21. juna 2011. godine. Prije jedanaest godina IRB je kupila 7.000.000 KM obveznica „Kaldere“ sa rokom dospijeća od 20 godina. To znači da je „Kaldera Company“ do sada trebalo da isplati više od pola dugovanja IRB-u. Međutim, do kraja 2021. godine dug „Kaldere“ je iznosio 8.786.254 KM (dakle veći je od početnog, zbog zateznih kamata), a u odnosu na prethodnu godinu smanjen je tek za 48.608 KM.
Nije IRB bila „široke ruke“ samo prema „Kalderi“, već je odobrila i pozajmicu firmi „Niskogradnja“ d.o.o. Laktaši, u vlasništvu tajkuna i Dodikovog prijatelja Ljube Ćubića. „Niskogradnja“ je dobila pozajmicu takođe od 10.000.000 KM. Iz IRB-a Žurnalu nije odgovoreno na pitanje – šta je dato kao obezbjeđenje za ovu pozajmicu? Početkom 2021. godine Ćubićeva „Niskogradnja“ je takođe dobila pozajmicu od IRB RS od 2.000.000 KM. Uz pozajmicu, IRB RS je u ovoj godini, prema saznanjima Žurnala, kupila obveznice „Niskogradnje“ u iznosu od 8.850.000 KM. Na Banjalučkoj berzi Ćubićeva firma je emitovala tri emisije obveznica u 2022. godini, prva emisija u iznosu od 4.650.000 KM, druga emisija iznosu od 4.200.000 KM i njih je već kupila IRB RS. Trgovanje trećom emisijom obveznica, emitovanih u aprilu, u iznosu od od 2.500.000 KM, počinje početkom maja, a izvori iz IRB RS navode da će i njih kupiti oba banka.
Podsjećamo, IRB RS je septembra 2019. godine do kraja 2021. godine odobrila ukupno devet pozajmica za više firmi, u ukupnom iznosu od oko 37,6 miliona KM. Te pozajmice, o čemu je Žurnal ranije pisao, nisu definisane pravilima plasmana IRB, odnosno ne postoji kreditna linija „pozajmice“, sa definisanim uslovima, nosiocima odgovornosti, namjeni.
Indikativno je i da ove pozajmice nije moguće naći na zvaničnom sajtu IRB RS, odnosno sve je završavano „ispod žita“ po ustaljenom hodogramu - Vlada, koja u funkciji skupštine akcionara IRB RS, odobri pozajmicu, a potom zaduži Upravu IRB da to sprovede. Nije poznato na koji su način firme podnosila zahtjev Vladi RS, jer uopšte ne postoje pravila koja to definišu.
