Vukovi i mrki medvjedi predvode životinje koje se vraćaju u Evropu

Vukovi, mrki medvjedi i orlovi bjelorepani su među najvećim grabljivicama koje se vraćaju na staništa širom Evrope, pokazuju podaci iz velikog izvještaja o oporavku fonda divljih životinja. Najbolje rezultate daju promjene u korišćenju zemljišta, bolje upravljanje vrstama, povezivanje zaštićenih područja, ponovno uvođenje vrsta i poboljšanje kvaliteta staništa.

Stručnjaci su pažljivo analizirali podatke o 50 vrsta divljih životinja čije su se veličina populacije i geografska distribucija povećali u protekle četiri decenije. Cilj je bio da se utvrdi koliko je efikasna pravna zaštita, obnova staništa i repopulacija manjim brojem jedinki u određenim oblastima i može li se tim mjerama pokrenuti oporavak vrsta.

„Ogromna većina se oporavila zahvaljujući ljudskim naporima“, rekla je Luiz Mekrej iz Zoološkog društva Londona (Zoological Society of London), koja je bila jedan od autora izvještaja o povratku divljih životinja u Evropi (European Wildlife Comeback report), koji je naručio "Rewilding Europe".

„Kao istraživač koji radi na globalnom biodiverzitetu i posmatra globalne trendove, može biti prilično depresivno vidjeti najnovije statističke podatke, ali ovaj izvještaj je zaista uzbudljiv, ohrabrujući i inspiriše ljude poput mene da nastave da rade ono što radimo“, istakla je Luiz Mekrej.

Sivi vuk se najbrže vratio od svih mesoždera. Ljudi su ih na prostoru Evrope ubijali vijekovima, sve dok se nije stiglo do najniže tačke tokom 70-ih godina 20. vijeka, kada je bilo samo nekoliko grupa koje su se nalazile po „džepovima“ južne i sjeveroistočne Evrope.

Od uvođenja zakona koji ih je štitio i veće tolerancije javnosti da ove divlje žive u relativnoj blizini ljudi, broj se povećao za 1.800 odsto. Sada se njihov broj kreće oko 17.000 jedinki koje lutaju skoro cijelom kontinentalnom Evropom, a ima naznaka da će se raditi na vraćanju ove životinje i u Britaniju.

Postoji 12.500 parova orlova bjelorepana koji lete nad većim dijelom Evrope. Njihov broj raste na zapadnoj obali Škotske i na ostrvu Vajt. Na čitavom kontinentu 2018. godine zabilježen je porast njihovog broja od 445 odsto u odnosu na 1970. godinu i, uglavnom zahvaljujući pravnoj zaštiti i zabrani štetnih pesticida.

Od 1960. godine, populacija mrkih medvjeda porasla je 44 odsto, a na to je najviše uticala bolja zakonska zaštita, iako se sukob ljudi i medvjeda nastavlja.

„Suživot sa drugim vrstama mesoždera i dalje je izazov, ali stavovi se mijenjaju, još uvijek učimo kako da živimo pored ovih vrsta“, kaže Mekrejova.

Izvještaj koji su sastavili Zoološko društvo Londona, BirdLife International i Evropski savjet za popis ptica (European Bird Census Council), razmatra podatke o 24 sisara, 25 ptica i jednom reptilu. Glavni izvori podataka bili su Baza podataka indeksa žive planete, Direktiva o pticama EU i crvena lista Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN), koja mjeri rizik od izumiranja.

U izvještaj nisu uključeni insekti ili biljke, djelimično zato što ima mnogo manje dostupnih dugoročnih podataka.

„Odabrali smo ove vrste jer im tako dobro ide. I kod praćenja i kod očuvanja ponekad može postojati pristrasnost prema većim ili harizmatičnijim vrstama“, objašnjava Mekrejova.

Rezultati prethodne analize pokazali su da mrki medvjedi, vukovi, zatim Botaurinae – ptice iz potporodice čaplji i evroazijski risovi dobijaju skoro isti iznos sredstava po direktivi EU o staništima kao svi beskičmenjaci zajedno.

Ponekad, zaštita odabranih vrsta (umbrella species), poput dabrova ili vukova, generalno koristi staništima, ali to nije uvijek slučaj, jer određeni insekti mogu imati vrlo specifične ekološke potrebe.

Foto: Pixabay

Uprkos pozitivnim pomacima, divlji svijet nestaje rekordnom brzinom širom planete. Milion vrsta je u opasnosti od izumiranja, a velika većina zaštićenih predjela u Evropi je u očajnom ili lošem stanju.

Iako su mnoge vrste sa liste koju su istraživači razmatrali, pokazale oporavak u proteklih četrdesetak godina, to poboljšanje dolazi nakon vijekova uništavanja, tako da nijedna od posmatranih vrsta nije stigla do broja koji bi bio dostignut da nije bilo raznih ugrožavajućih faktora, među kojima i dejstvo čovjeka. 

Evroazijski dabar bilježi jedan od najvećih brojčanih pomaka među biljojedima. Do 20. vijeka ostalo ih je samo 1.200 zbog izlovljavanja zbog krzna, mesa i kastoreuma (sekreti koji se koriste u industrijama hrane i parfema). Od 1960. godine ovih životinja u Evropi ima 16 odsto više!

Od pedesetih godina 20. vijeka, populacija dabrova se oporavlja zahvaljujući pravnoj zaštiti i repopulaciji pojedinih oblasti. Zabilježen je značajan porast u centralnoj i zapadnoj Evropi. Kada je u pitanju teritorija Ujedinjenog Kraljevstva, dabrovi su se, uz pomoć čovjeka, vratili u Kent 2002. godine, 400 godina nakon što je posljednja jedinka ubijena.

Guska Branta leucopsis, bjeloglavi sup i velika bijela čaplja su među najuspješnijim povratnicima među pticama. Postoji oko 800 parova supa, sa porastom populacije od 120 odsto od 1991. godine. Ova ptica ima dobre uslove za život u Francuskoj, Španiji i Njemačkoj zahvaljujući programima ponovnog uvođenja i zabranama njihovog ubijanja, iako su određene populacije u istočnoj Evropi i dalje ugrožene.

Pravna zaštita zakonima EU, kao što su direktive o pticama i staništima, promjene u korišćenju zemljišta i bolje upravljanje vrstama su među najefikasnijim alatima za očuvanje vrsta. Proširivanje i povezivanje zaštićenih područja, ponovno uvođenje vrsta i poboljšanje kvaliteta staništa takođe daju rezultate.

Frans Šepers, izvršni direktor organizacije "Rewilding Europe" naglašava da ovaj novi izvještaj pokazuje koje evropske vrste divljih životinja se dobro oporavljaju, ali i koji su razlozi za to, to jest koje mjere su bile efikasne.

Od posljednjeg izvještaja o stanju divljih životinja u Evropi, objavljenog prije skoro deceniju, većina analiziranih vrsta nastavila je da se oporavlja. Izuzetno je važno biti oprezan kada se pretpostavlja da će se napredak, to jest oporavak nastaviti, poručuju istraživači.

Foto: Janko Ferlic