Nafta i rat - Ekologija i mir
Pohlepa za naftom proizvodi ratove. Uža definicija rata podrazumijeva sukob dvije države, a šira nasilje velikih razmjera radi ostvarivanja neke dobiti. U tom smislu, ekološki pokreti su i mirovni pokret. U epohi dominacije fosilnih goriva, naftne kompanije su moćnije od država, a neke države su prerušene naftne kompanije. I jedne i druge su vodile užasne ratove da bi sačuvale kontrolu nad resursima. Naftnu industriju od početka njenog razvoja prate korupcija i destrukcija (uz posebne doprinose industrije uglja i prirodnog gasa).
Legitimno izabrani premijer Irana srušen je državnim udarom 1953. zato što je nacionalizovao naftnu industriju. Britiš petroleum je tada odbio da se odrekne svog profita; prljavi dio posla obavile su službe SAD-a i Britanije. Državni udar u Iranu bio je samo jedna od mnogih intervencija na Bliskom istoku iza kojih je stajala nafta. I ne radi se samo o ratovima i državnim udarima – poslednji talas terorizma takođe je u vezi sa naftnom politikom. Za ISIS se kaže da je dijete iračkog rata iz 2003. Invazija na Irak bila je odgovor na napade Al-Kaide na ciljeve u Americi 2001. A povod za napad Al-Kaide na Ameriku bilo je prisustvo SAD u Saudijskoj Arabiji – takođe zbog nafte.
Prisustvo SAD na Bliskom istoku značajno se proširilo posle iračkog rata koji je Džordž Buš Stariji započeo 1990. da bi odbranio Kuvajt i zaštitio saudijska naftna polja. Irak je anektirao Kuvajt, između ostalog i zato što je Kuvajt obarao cijene nafte. Invaziju na Irak 2003. predvodili su Bush Mlađi i Dick Cheney, političari blisko povezani sa naftnom industrijom. Možda su SAD izgubile rat, ali naftne kompanije su dobile ono što su htjele. Poslije godina međunarodnih sankcija, dokopale su se iračke nafte i ostvarile odličan profit.
Bila sam učesnik blokade Ševronove rafinerije u Ričmondu u Kaliforniji kada je u prvim godinama rata tamo stigao prvi kontingent sirove iračke nafte. Ljudi su umirali u ratu za naftu i umirali su od zagađenja izazvanog eksploatacijom, preradom i potrošnjom nafte. Ponekad je razlika u načinima na koje nafta ubija zanemarljiva. Nigerijska vojska je 1995. objesila lokalnog aktivistu Kena Saro-Wiwu da bi zaštitila interese naftne industrije u Nigeriji, prije svega kompanije Rojal Dač šel. Prerada nafte je još jedan oblik prljavog rata, koji truje stanovnike Ričmonda, ljude nastanjene u blizini „Avenije raka“, ogromnog kompleksa za preradu nafte na obali Meksičkog zaliva, kao i stanovnike mnogih drugih mesta u kojima su smještene rafinerije.
I vađenje nafte je prljav proces, a onda slijedi transport, izlivanje nafte na zemlju, u rijeke, mora i okeane, dok se nafta prevozi kamionima, vozovima, naftovodima i tankerima; onda nastaju zdravstveni problemi izazvani izlivanjem nafte, nusproizvodima procesa prerade, emisijom sagorijevanja iz automobila i elektrana. Uništavanje životne sredine je neizbježni dio procesa eksploatacije fosilnih goriva, od površinskih ugljenokopa zapadne Virdžinije do naftom uništene delte rijeke Niger u Nigeriji. To je neka vrsta rata protiv prirode. Vidjela sam pelikane prekrivene naftom na obalama Luizijane, poslije velikog izlivanja nafte Britiš petroleuma u Meksičkom zalivu 2010; vidjela sam monstruoznu industrijsku infrastrukturu izgrađenu u sred divljine arktičke Aljaske; vidjela sam mlade ljude koji se vraćaju iz rata za naftu, ranjenih tijela i duša.
Haos klimatskih promjena će izazvati nove ratove za resurse, masovne migracije stanovništva, glad, učestale prirodne katastrofe, suše, poplave i desertifikaciju (pretvaranje sušnih oblasti u pustinje). Ovo su realne prognoze. „Klimatske promjene nisu uzrok sukoba u svijetu, ali dugotrajna suša jeste doprinijela nestabilnosti u Nigeriji koju je iskoristila teroristička grupa Boko haram“.
Teroristički napadi u Parizu ponovo su nam skrenuli pažnju na problem ratova za fosilna goriva. Činjenica je da je građanski rat u Siriji djelimično izazvan klimatskim promjenama, kada su višegodišnje suše otjerale zemljoradnike sa njihovih imanja. Veliki dio prihoda ISIS-a dolazi od fosilnih goriva. On je i rođen iz haosa iračkog rata 2003, koji je tipičan naftni rat, gdje borba za monopol nad fosilnim gorivima proizvodi političku i ekološku nestabilnost u zemlji koja dovodi do rata, koji se onda finansira prihodima od prodaje fosilnih goriva.
Ekološki pokreti su mirovni i zato što žele da ukinu motive za takve ratove i neutrališu njihove izazivače. Zamislite svijet u kojem su gigantske naftne kompanije svedene na svoju pravu mjeru ili ih uopšte nema. Zamislite kakve bi promjene to izazvalo. Organizacija Oil Change International objavila je da su tokom 2013. i 2014. naftne kompanije potrošile 326 miliona dolara na lobiranje u Kongresu SAD. Jedan od rezultata su godišnje subvencije naftnoj industriji u iznosu od 33,7 milijardi dolara, što znači da se investicija u lobiranje stostruko isplatila.
Zamislite da je u spoljnoj politici ukinut imperativ obezbjeđivanja nafte i da su naftne kompanije izgubile uticaj. Danas dvije trećine američkih državljana žele obavezujući sporazum o klimi. Ali republikanci u Kongresu jasno kažu da će sabotirati svaki takav sporazum. Naša zavisnost od fosilnih goriva je u značajnoj meri doprinijela tome da naša predstavnička demokratija završi pod vođstvom tako nereprezentativne političke elite.
Kampanje poricanja klimatskih promjena koje finansiraju naftne kompanije, kao što pokazuju nedavna saznanja o Eksonu, zapravo su strateški pokušaji zaštite resursa i sabotiranja međunarodnih sporazuma. Zaštita tih interesa postala je prirodni refleks republikanaca, a demokrati im se skoro uopšte ne suprotstavljaju.
Definisati pokret koji se bori za sprječavanje klimatskih promjena kao mirovni pokret znači definisati ratove koje želimo da završimo. To su prljavi, brutalni i razorni ratovi. Mi to možemo bolje – budućnost bez fosilnih goriva je moguća. Samo treba da oduzmemo političku moć od neljudskih entiteta koji su dominirali ovom planetom poslednjih sto godina. Mi građani koje truju i ubijaju, mi iz ekoloških pokreta – zajedno možemo donijeti mir ovoj planeti ponudom alternativnih izvora energije. Monopoli na sunce i vetar nisu mogući, pa je teško zamisliti rat za te resurse. Disperzija proizvodnje energije do koje će doći kada vjetar, sunce i drugi obnovljivi izvori zamijene fosilna goriva, dovešće do disperzije političke moći – a to je ono što nazivamo demokratijom.
Autor: Rebecca Solnit
Prevod: Đorđe Tomić
Prevedeni tekst je preuzet sa portala Peščanik, oginal je objavljen na portalu The Guardian
Fotografija: karmacamilleeon
