Klimatska kriza: evropske suše 'najgore u zadnjih 2.000 godina'
Naučna istraživanja potvrđuju ono što i nama laicima biva iz godine u godinu sve očiglednije: klima se mijenja, a promjene ne donose ništa dobro. To se sad već može iščitati i iz godova drveća: ovako vrelih i sušnih ljeta u Evropi nije bilo stoljećima. I za ovdašnje šume je to pogubno, počevši od strašnih požara koji svake godine gutaju hektare i hektare starih šuma, a nedavno su ugrozili i opstanak endemske munike na Prenju, poznate i kao bosanski bor. No požari su samo jedan od mnogobrojnih problema s kojima će se ekosistemi i ljudske zajednice suočavati zbog nedostatka vlage i vode tokom vegetacijskog perioda.
Piše: Damian Carrington
S engleskog prevela: M. Evtov
Serija teških suša i toplotnih talasa koji od 2014. godine pogađaju Evropu najekstremnija je u više od 2.000 godina, navodi se u istraživanju godova evropskog drveća.
Analizirani su godovi stabala koja potiču čak i iz Rimskog carstva, čime je stvorena do danas najduža evidencija te vrste. Naučnici kažu da je nedavni porast ekstremnih vrućina najvjerovatnije izazvan globalnim zagrijavanjem.
Pogubne posljedice suša
Istraživači kažu da su toplotni valovi imali pogubne posljedice: uzrokovali su hiljade preranih smrti, propadanje usjeva i ogromne šumske požare. Nizak vodostaj rijeka izazivao je zaustavljanje riječnog saobraćaja i štetio hlađenju nuklearnih elektrana. Klimatolozi predviđaju sve ekstremnije i sve češće toplotne valove i suše.
Ustanovljeno je i to da je klima srednje Evrope i prije nedavnih udara postepeno bivala sve suvlja tokom posljednja dva milenija. Naučnici isključuju vulkanske aktivnosti i solarne cikluse kao uzroke ovog dugoročnog trenda i smatraju da su ga uzrokovale suptilne promjene u Zemljinoj orbiti.
„Svi smo svjesni da posljednjih nekoliko godina stalno imamo izuzetno vrela i suha ljeta“, kaže glavni istraživač, prof. Ulf Büntgen (univerzitet Cambridge). „Naši rezultati pokazuju da ono što doživljavamo nije uobičajeno. Serija [ovako vrelih ljeta] nema presedana u posljednjih 2.000 godina.“ Dostupni podaci završavaju s 2018. godinom, ali su i 2019. i 2020. godine ljeta u Evropi bila izuzetno vrela.
Naučnici kažu da su suše uzrokovane promjenama u položaju mlazne struje i cirkulaciji zraka preko kontinenta, što je najvjerovatnije izazvano klimatskim promjenama. „Klimatske promjene [znače da] će ekstremni vremenski uslovi bivati sve češći, a to bi bilo pogubno za poljoprivredu, ekosisteme i društva u cjelini“, kaže Büntgen.
Prof. Miroslav Trnka (istraživački centar CzechGlobe u Brnu), član istraživačkog tima, naglašava da je nagla učestalost suša posebno alarmantna za poljoprivredu i šumarstvo, te kaže: „Naše rezultate potkrepljuje neviđeno odumiranje šuma na većini teritorija srednje Evrope.“
Sve vrelija ljeta, sve vlažnije zime
Dr. Friederike Otto (univerzitet Oxford) kaže da je pokretače posmatranih događaja često nemoguće jasno ustanoviti zbog nedostatka istorijskih podataka, te stoga ovaj novi rad smatra osobito važnim i korisnim: „Iz dugoročne perspektive potvrđuje da ogroman porast ekstremno visokih ljetnih temperatura u Evropi – koji se jasno pripisuje klimatskim promjenama izazvanim ljudskim djelovanjem – zaista mijenja prirodu ljeta u Evropi.“
U ovom istraživanju, objavljenom u časopisu Nature Geoscience, analizirano je 27.000 godova na 147 stabala hrasta. Za podatke o prošlom stoljeću korišteni su živi hrastovi, a zatim grede iz starih zgrada, recimo crkvi. Za srednji vijek je korišten hrast sačuvan u riječnim depozitima i šljunčanim koritima, a za starorimsko razdoblje ostatci kao što je drvo korišteno za izgradnju bunara.
Prethodne klimatske rekonstrukcije vršene na osnovu godova stabala koristile su širinu i gustoću drva za određivanje temperature. U istraživanju pod vodstvom Büntgena mjerenjem izotopa ugljika i kisika ustanovljena je količina vode dostupna drveću, na osnovu čega je sačinjena evidencija o sušama. Uzorci drveta [korišteni u istraživanju] potiču iz Češke i Bavarske (Njemačka) i predstavljaju klimatske uslove širom srednje Evrope.
Pokazalo se da ova skorašnja ogromna učestalost evropskih suša nema presedana, čak ni u poređenju sa svim teškim sušama poznatim u istoriji, poput one koja je Evropu zadesila u ranom 16. stoljeću.
Glavni uzrok nedavnih suša bile su visoke temperature, a iskusila ih je cijela Evropa.
Klimatska kriza ima veze i s ekstremno vlažnim zimama. U Velikoj Britaniji je 3. oktobra 2020. godine zabilježena najveća količina kiše još od 1891. godine, a studija objavljena prošle srijede konstatuje da su takve pojave tri puta vjerovatnije zbog globalnog zagrijavanja. Istraživanje britanskog Met Officea otkriva i to da će – bez znatnog smanjenja emisija ugljika – do 2100. godine takvi pljuskovi biti 10 puta vjerojatniji.
IZVOR: Guardian
