Pobjeda Draška Stanivukovića na izborima za gradonačelnika Banje Luke nije samo pobjeda opozicionog kandidata, niti samo pobjeda alternativnog narativa, nego i smjena političkih generacija.
Piše: Muharem Bazdulj
eđu većim gradovima u Bosni i Hercegovini, Banja Luka je rat vjerovatno najmanje osjetila. Ne potcjenjujem nipošto posljedice kratkotrajne potpune blokade kad je u porodilištu umrlo 12 beba, kao ni muke kroz koje je prošlo tamošnje nesrpsko stanovništvo, ali ni druge tipično ratne nedaće koje su pale na pleća praktično svih građana, no u poređenju sa opsadom Sarajeva ili Bihaća, granatiranjima Tuzle ili pakla koji je zadesio Mostar, Banja Luka je dobro prošla. Možda joj je u ovom smislu jedina prava konkurencija - Zenica. A ako postoji datum koji simbolično najbolje sumira diskriminaciju i zločine nad (prvenstveno) bosanskomuslimanskim civilnim stanovništvom Banje Luke, onda je to 7. maj 1993. godine, dan rušenja Ferhadije, najljepše i historijski najvažnije džamije u ovom gradu. Draško Stanivuković, novoizabrani gradonačelnik Banje Luke, rođen je upravo u istom tom gradu, 21. maja 1993. godine, tačno dvije sedmice nakon rušenja Ferhadije. Rođen je, dakle, u Bosni i Hercegovini, mada se na njegovom originalnom rodnom listu Bosna i Hercegovina ne pominje nigdje. Jedina Bosna koja se u njegovom rodnom mjestu mogla pomenuti u vrijeme njegovog rođenja bez negativnog konteksta je ona iz imena hotela u centru grada.
Prozivke o dezerterstvu
Ima stoga nečeg duboko licemjernog u dezavuisanju Draška Stanivukovića od strane dijela javnosti koji njemu i njegovoj politici “fakturiše” neku vezu sa ratnim zločinima. Draško Stanivuković je vjerovatno jedini iole bitniji političar u poslijeratnoj Bosni i Hercegovini koji sa ratom iz prve polovine devedesetih nema apsolutno nikakve veze. Veliki dio najistaknutijih političara imao je istaknutu društvenu ulogu u toku rata, takvi su primjerice sva trojica aktuelnih članova Predsjedništva Bosne i Hercegovine, kao i lideri većine glavnih stranaka. U najmanju ruku, gotovo svi poznati bh. političari su početkom devedesetih bili odrasle osobe, tako da su mogli da glasaju na prvim višestranačkim izborima, odnosno da aktivno učestvuju u ratu. Čak i oni koji u ratu nisu učestvovali, moraju često da odgovaraju na prozivke o dezerterstvu. A Draško Stanivuković ne samo da u ratu nije mogao da učestvuje, nego čak nema ni nikakve uspomene na ratno djetinjstvo, pošto je rat završio taman negdje između njegovog drugog i trećeg rođendana.
Nije generacijsko iskustvo nevažno u politici. Uostalom, vrlo je indikativno da su oba kandidata na proteklim američkim izborima duboko zagazila u osmu deceniju života, kao što je indikativno i da u zemljama kakve su Austrija i Francuska najistaknutije političke funkcije obavljaju ljudi u godinama u kojim vas u Bosni i Hercegovini maltene još uvijek smatraju partijskim “omladincima”. Naročito je generacijsko iskustvo relevantno u postratnim i postkonfliktnim društvima. Valjda i najpronicljiviji tumač raspada socijalističke Jugoslavije, Dejan Jović, primijetio je kako u procesu dezintegracije nije bila nevažna smjena generacija kad su na pozicije starih komunista, braće po oružju iz Drugog svjetskog rata, došli političari rođeni tokom tog rata. Slobodan Milošević, Ivica Račan i Milan Kučan, naime, bili su praktično vršnjaci, odnosno Milošević i Kučan jesu bili vršnjaci u svakom smislu (rođeni 1941.), dok je Račan tek tri godine mlađi, pa se i on može i više nego simbolički smatrati njihovim vršnjakom, naročito u kontekstu rata.
Vladavina ratne generacije
Neko sklon banalnim i prvoloptaškim analogijama, sada bi mogao reći ako se Jugoslavija raspala pod rukovođenjem političara mlađe generacije, da bi isto moglo da se desi i u Bosni i Hercegovini, odnosno da je generacija bez iskustva formativnih godina u multietničkim sredinama manje sklona međuetničkoj saradnji od starijih generacija. Ne mislim, međutim, da ta analogija ima smisla. Socijalističku Jugoslaviju su vodili ljudi koji su u ratu bili saborci, ljudi koji su se borili na istoj strani. Njihovi nasljednici nisu imali to iskustvo, u njihovim međusobnim odnosima bilo je manje sloge i manje ideje o zajedničkim interesima. Za razliku od socijalističke Jugoslavije, dejtonsku Bosnu i Hercegovinu predvode ljudi koji su se borili na suprotstavljenim stranama. Njihovo ratno iskustvo ne pomaže im u razmišljanju o međuetničkoj slozi i zajedničkim interesima. U tom smislu, poređenje sa socijalističkom Jugoslavijom sugeriše da će pripadnicima mlađe generacije, onima kojima nemaju lično ratno iskustvo, biti lakše da misle na međuetničku slogu i zajedničke interese, pošto neće imati otežavajuće okolnosti koje sputavaju njihove starije kolege. Većina zamjerki upućenih Stanivukoviću dolazi od onih koji ne uzimaju u obzir ove činjenice. Bilo bi korisno da se i drugdje u Bosni i Hercegovini barem započne smjena političkih generacija. Uostalom, protekli lokalni izbori su se desili šest dana uoči dvadeset i pete godišnjice potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. Nije ovo nikakva ideja o starosnoj diskriminaciji, više kao u fudbalu, smjena generacija mora da se desi postepeno, u vrijeme dok su pojedini pripadnici ranije generacije još aktivni i u snazi. Ako se to ne desi, kako bi rekli sportski novinari, u nekom trenutku će nužno doći do vakuuma. A upravo bi takav vakuum za Bosnu i Hercegovinu bio možda jedina opasnija stvar od već višedecenijske vladavine ove ratne generacije.
