Foto: Srpska info
Ko je glavni krivac što je Banjaluka ostala bez budžeta zbog čega već treći dan na ulicama rastu gomile smeća, pitanje je koje naglasava prijedloge za izlazak iz vrlo teške situacije u kojoj se ovaj grad nalazi od 31. marta, kada većina odbornika nije podržala gradski budžet.
Piše: Miljan Kovač
Zašto skupštinska većina, koja je za to imala čak 19 odborničkih ruku, nije izglasala budžet koji je predložio gradonačelnik sa svim amandmanima koje su sami predložili, jedno je od pitanja na koja se ne može čuti konkretan odgovor.
S druge strane postavlja se kontra pitanje; zašto gradonačelnik nije ranije predložio budžet, zašto nije postigao dogovor sa skupštinskom većinom ili zašto ne nastavi plaćanja iz gradske kase bez obzira što budžeta nema?
Ni nakon subotnjeg sastanka političkih aktera u Skupštini grada, ne nazire se rješenje. U ponedjeljak ćemo, po svoj prilici, gledati još jednu gradsku skupštinsku predstavu.
Sve po zakonu...
Na burnoj sjednici Skupštine grada 30. i 31. marta, buru su izazvali amandmani prijedlog budžeta, za koje su gradonačelnik Draško Stanivuković, i odbornici koji ga podržavaju, tvrdili da nisu na vrijeme dostavljeni, kao i da se neki od njih kose sa zakonom. Posebnu buru izazvali su amandmani kojima se drastično smanjuju sredstva za gradsku čistoću, održavanje puteva, javnu rasvjetu...
Pošto budžet nije usvojen prestala su sva plaćanja sa računa grada, pa tako i ona prema preduzeću „Čistoća“, zbog čega je već narednog dana prestalo održavanje gradske higijene.
Obustavljena je i isplata sredstava dječjim vrtićima, domovima zdravlja, subvencija za javni prevoz penzionera, održavanje zelenih površina...
Ako budžet za narednu fiskalnu godinu ne bude usvojen do 31. decembra, Zakon o budžetskom sistemu RS (član 38. stav 2.) predviđa usvajanje Odluke o privremenom finansiranju.
Odluka o privremenom finansiranju u tom slučaju bi važila do usvajanja budžeta, a najdalje do 30. juna ove godine.
U slučaju Banjaluke Odluka o privremenom finansiranju nije usvojena do 31. decembra 2020. godine, što je prethodnih dana često pripisivano kao krivica gradonačalniku ili Skupštini grada, zavisno o tome iz kog političkog tabora stiže „tumačenje“.
Međutim, u ovom slučaju ni jedni ni drugi nisu u pravu.
Zbog odlaganja lokalnih izbora, koji su održani tek 15. novembra, došlo je i do kašnjenja u preuzimanju funkcija novoizabranih predstavnika vlasti. Tako je funkciju gradonačelnika Draško Stanivuković preuzeo tek 24. decembra 2020., dok je Skupština grada konstituisana tek 05.01. 2021. godine.
Prema tome u ovom slučaju krivicu zbog neusvajanja odluke o privremenom finansiranju ne snose ni gradonačelnik ni Skupština grada.
Zato Zakon o budžetskom sistemu predviđa drugu opciju.
„Ukoliko odluka iz stava 2. ovog člana ne bude donesena do isteka tekuće fiskalne godine, 1. januara naredne fiskalne godine na snagu stupa privremeno finansiranje prvog kvartala tekuće godine, u visini jedne četvrtine budžeta usvojenog za prethodnu fiskalnu godinu.“
Dakle, 31. marta je bio zadnji dan do koga je na snazi bilo privremeno finasiranje.
Na Zakon o budžetskom sistemu, pozvalo se i Ministarstvo finansija RS. Ovo ministarstvo je, na zahtjev iz Skupštine grada, dalo svoje mišljenje o tome kako postupati u slučaju da budžet ne bude usvojen do 31. marta.
"Sagledavajući navedene odredbe Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske, Ministarstvo finansija predlaže da ukoliko se ne steknu uslovi za održavanje sjednice Skupštine Grada Banjaluka do 31.03.2021. godine, zbog trenutno epidemiološke situacije, a samim tim i neusvajanje budžeta Grada Banjaluka za 2021. godinu, da se finansiranje Grada nastavi u skladu sa članom 38. stav (5) navedenog Zakona do 30. juna tekuće fiskalne godine, kako se ne bi došlo u situaciju da se ugroze isplate za budžetske korisnike, a posebno za najranjivije katogorije stanovištva koje se nalaze u stranju socijalne potrebe", navode iz Ministarstva.
Evo šta se navodi u petom stavu 38. člana Zakona:
„Struktura i vrsta rashoda u periodu privremenog finansiranja proporcionalno moraju odgovarati strukturi i vrsti ostvarenih rashoda u istom periodu prethodne godine, osim u mjeri u kojoj promjene broja ili statusa pojedinačnih budžetskih korisnika čije finansiranje se vrši iz budžeta mogu da utiču na strukturu i vrstu rashoda u periodu privremenog finansiranja“.
Zakon nedorečen..
Ovakvo mišljenje Ministarstva, ne znači apsolutno ništa, decidan je odbornik PDP-a, pravnik Milko Grmuša.
„Mišljenje Ministarstva finansija nije autentično tumačenje zakona, to može samo Narodna skupština. S druge strane gradonačelnik ima napismeno od svog Odjeljenja za finansije i Odsjeka za pravna pitanja i propise da oni smatraju da ništa ne smije da se potpisuje od naloga za plaćanje ukoliko nema novog budžeta. Naravno, gradonačelnik, kao odgovorno lice u instituciji odnosno u pravnom licu ulazi u veliki rizik da protivno ljudima koji su plaćeni da ga u tom smislu savjetuju postupi drugačije. Tako da to mišljenje Ministarstva apsolutno nema nikakvu pravnu težinu“, kaže Grmuša.
Nekadašnja ministarka finansija RS, Svetlana Cenić, smatra da je Ministarstvo finansija sebi davno „oduzelo pravo da bilo šta kaže“.
„Hajte sada otiđite u Ministarstvo finansija i tražite im da vam daju sve budžete opština, mislim, moraju znati svih 63 budžeta, nemaju ih, imaju samo ove tabelice koje im ovi popune... I pitajte ih za koliko opština su dali odobrenje, ako su ih uopšte pitali za zaduženje i za koliko je prekoračeno to. Ništa nemaju“.
Međutim, Cenić bi ipak preporučila gradonačelniku Banjaluke, da bez obzira na neusvajanje budžeta i nepostojenje Odluke o privremenom finansiranju nastavi da plaća obaveze grada.
„Nastavi plaćanje, nastavi rad, kao da je odluka o privremenom finansiranju usvojena, jer grad je lokalna jedinica gdje se neposredno prava građana ostvaruju. Računi nisu blokirani, drugo je bilo sa opštinama gdje su bili blokirani računi pa se moralo tražiti neko rješenje. Dakle da službe grada, odjeljenja nastave plaćati do 30.06, a onda neka vide šta će dalje.“, kaže Cenić.
Ali nudi i drugu varijantu.
„Neko je dobio tender da čisti grad, vjerovatno za vrijeme bivše vlasti. Ako to sada ne radi, zašto gradska služba ne ide na pokretanje raskidanja ugovora? Ja zaista ne razumijem zašto firma koja je ugovorom obavezna da čisti grad, zašto to ne radi. U ugovoru mora da postoji odredba da ukoliko se ne izvršavaju ugovorene obaveze, jedna od ugovorenih strana može da pokrene raskidanje ugovora.“
Kao krajnji rok za usvajanje budžeta, Zakonom o budžetskom sistemu propisan je 30. jun.
„Ako budžet ne bude usvojen do 30. juna tekuće fiskalne godine, sredstva sa transakcionih računa Republike, opština, gradova i fondova ne mogu se koristiti sve do usvajanja budžeta“, navodi se u Zakonu.
Dakle, da je do 31.12. prošle godine usvojena Odluka o privremenom finansiranju, onda bi ona važila do kraja juna, pa bi situacija bila puno jasnija.
U ovom slučaju zakon ostavlja vakuum od 31. marta do kraja juna, u kome postoje mnoge nepoznanice.
Ne piše da se 31. marta, obustavljaju sva plaćanja, međutim, ne piše ni po kom osnovu bi se ista vršila kada je od toga dana van snage privremeno finansiranje, a budžeta nema.
Pitanje koja se ovdje nameće, jeste zašto se čekao kraj marta za usvajanje budžeta grada?
Epidemija ili amandmani?
Odbornici Skupštine grada Banjaluka su 17. februara jednoglasno usvojili Nacrt budžeta koji je predložio gradonačelnik Draško Stanivuković.
Kolegijum skupštine grada, koji se sastao 9. marta je odlučio da će se o budžetu raspravljati na sjednici Skupštine 25. marta.
Par dana prije zasjedanja predsjedavajući gradske Skupštine Mladen Ilić je javnost obavijestio da će zbog epidemiološke situacije sjednica biti pomjerena za 30. mart.
Ovome se oštro usprotivio gradonačelnik, upozoravajući da je krajnji rok za usvajanje Budžeta 31. mart, te predložio da Skupština zbog održavanja fizičke distance propisane epidemiološkim mjerama bude održana u većem prostoru, Banskom dvoru, ili dvorani Borik.
Ilić je ipak ostao pri svom stavu i najavio da će za održavanje sjednice zatražiti i mišljenje Republičkog štaba za vanredne situacije.
Sjednica gradske Skupštine, 17. februara, je zbog loše epeidemiološke situacije i održana u Banskom dvoru.
Međutim, sjednica je 30. i 31. marta održana u Sali Skupštine grada, uprkos epidemiološkoj situaciji zbog koje je odgađana. Na „mišljanje Republičkog štaba za vanredne situacije“, koje je Ilić ranije najavljivao, u međuvremenu se zaboravilo.
Amandamani na Prijedlog budžeta, gradskoj administraciji su predati u subotu 27. marta. Poslovnikom Skupštine grada je propisano da amandmani moraju biti predati najkasnije dva radna dana prije sjednice Skupštine.
Dakle, da skupštinsko zasjedanje nije odloženo, spornih amandamana ne bi ni bilo. Sa ili bez „mišljenja Republičkog krizng štaba“
Izlaza ima, samo se ne vidi...
Poslovnikom Skupštine grada propisano je da se mora čekati čak 90 dana da bi se prijedlog koji je odbačen opet stavio na dnevni red, osim ako Skupština drugačije odluči.
To znači da Skupština prvo treba odlučiti da će opet raspravljati o budžetu, nečekajući rok od 90 dana, a onda staviti prijedlog budžeta na dnevni red,
U tom slučaju gradonačelnik opet mora podnijeti prijedlog budžeta.
U javnosti se mogu čuti spekulacije, čak i od pojedinih odbornika, da Skupštinska većina može predložiti novi budžet i usvojiti ga. Međutim, prema Zakonu o lokalnoj samoupravi to nije moguće. Preciznije, bilo bi moguće, samo u slučaju da gradonačelnik u propisanom roku do 31. marta nije predložio budžet.
U varijanti u kojoj Skupština ne bi pristala da razmatra prijedlog budžeta koji bi gradonačelnik ponovo podnio, ili ako budžet ne bi bio usvojen do 30. juna, morala bi reagovati izvršna vlast RS.
Doduše, nakon što budžet 31. marta nije usvojen, osnova da reaguje resorno ministarstvo već postoji.
U članu 103 ovog zakona je navedeno da ako bilo koji organ lokalne samouprave, uključujući skupštinu opštine ili grada, propusti da uradi neku stvar iz svoje nadleženosti zbog koga budu ugrožena osnovna prava građana Ministarstvo uprave i lokalne samouprave je dužno upozoriti taj organ.
U ovom slučaju Ministarstvo bi moglo tražiti od Skupštine grada da u propisanom roku od 8 dana usvoji budžet.
Ako se to ne desi u propisanom roku Ministarstvo ima pravo da podnese tužbu protiv organa koji nije postupio u skladu sa svojom nadležnosti.
U Republici Srpskoj je već bilo nekoliko slučajeva u kojima je sud donosio privremenu mjeru o izvršenju budžeta.
Bilo bi realno očekivati da Skupština grada u što kraćem roku usvoji budžet grada sa predloženim amandamanima. Međutim, na poslednjem Skupštinskom zasjedanju imali smo situaciju u kojoj je gradonačelnik jasno poručio da neće primjenjivati neke amandmane čak i ako budu usvojeni. Posebno su sporni prijedlozi kojim se gradonačelniku osporava pravo da namjenski raspolaže sredstavima u budžetu, što je, tvrdi se protivzakonit prijedlog. Protivzakonitim su označeni još neki prijedlozi amandmana.
Ipak, slična situacija je takođe već viđena. Načelnik opštine Teslić, Milan Miličević, je u prethodnom mandatu, odbio da postupa po određenim amandmanima koje je usvojila skupštinska većina, uz opasku da su protivzakoniti. Zbog toga su ga predstavnici skupštinske većine tužili i izgubili spor.
Postoji i treća, najgora varijanta za Banjaluku. To je da ni jedna od prethodne dvije ne bude primijenjena, da se politički inati i sukobi nastave, i odvedu grad u potpun neizvjesnost zatrpanu smećem.
