Patrijarhat opstaje i obnavlja se iznova u različitim društvenim sistemima i istorijskim tokovima, utemeljen na kontroli, distrubuciji moći i proizvodnji nasilja nad ženom, slabijim i Drugim.
Iako je diskriminacija i nasilje nad ženama postalo globalna tema definisana u političkim agendama i međunarodnim dokumentima kao kršenje osnovnih ljudskih prava, i uprkos svim promjenama koje su pokrenute u pojedinačnim državnim zakonodavstvima i procedurama, njihova implementacija i primjena još uvek nije dosegla zadovoljavajući nivo efikasnosti.
Politika koja bi se protiv rodno zasnovanog nasilja i diskriminacije žena na državnom nivou borila i de facto i de iure, nije dovoljno promovisana u Srbiji, a naročito izostaje u javnom prostoru, obrazovnom sistemu, kao i u medijskom sadržaju. Prakse medijskog predstavljanja žena koje su izložene različitim oblicima diskriminacije i nasilja dio su patrijarhalne kulture u našem društvu, koja razumjeva i opravdava to isto nasilje nad ženama, posebno ako je ono upućeno ženama koje ne pripadaju “našoj” ideološkoj i političkoj matrici.
Veći broj žena u političkoj i javnoj sferi jeste osnovni preduslov, ali ne i dovoljan uslov da bi politika bila drugačija. Iako danas većina političkih partija ima ženske predstavnice u izvršnim tijelima, njihova realna participacija u procesu donošenja odluka, uticaj i moć su niski. Integraciju feminističkih politika (pravo na izbor, pravo na život bez nasilja, jednaku plaćenost na tržištu rada) koriste i „umivene“ desničarske partije, na taj način mobilizirajući veći broj žena u svoje redove, ali ne primenjujući ih univerzalno nego samo na politički podobne žene iz vlastitih redova.
Jedno od ključnih pitanja je da li žene u politici promovišu vlastitu političku misiju i praksu i da li medijske i javne poruke kreiraju nezavisno u odnosu na ideologije političke partije kojoj pripadaju. Odatle dolazi podjela na “naše žene” i “njihove žene” i odsustvo solidarnosti i javne kritike, zloupotreba moći, dominacije i nejednakosti i zagovaranja nulte tolerancije prema nasilju nad svakom ženom.
Integritet žena je, čini se i lokalno i globalno, krhkiji nego ikada i izložen nasilju i višestrukim oblicima diskriminacije i marginalizacije. Živimo u vremenu koje karakteriše jačanje uticaja desničarskih politika, isključujućih i diskriminatornih diskursa u javnom i medijskom prostoru. Nepostojanje sankcija i relativizacija govora mržnje i nasilja obezbeđuje materijalne uslove za širenje atmosfere netolerancije i linča i predstavlja podstrek svima onima koji svakodnevno koriste govor mržnje i pravdaju nasilje protiv žena i pripadnika/ca manjinskih i marginalizovanih grupa. To zahteva upotrebu svih raspoloživih resursa kako bi se preispitali postojeći mehanizmi borbe protiv različitih praksi diskriminacije u privatnom i u javnom prostoru i pronašli efikasniji načini borbe.
Iako i država pravi određene korake da bi doprinela ovoj borbi (u kojoj mjeri i sa koliko političke volje, zavisilo je od različitih političkih ideologija na vlasti i spoljnih pritisaka od strane međunarodnih instanci), još uvek je primetan ogroman jaz između nominalne političke volje i stvarnih napora u implementaciji mjera nametnutih od strane međunarodnih konvencija. U toj utakmici pitanje položaja žena se iznova marginalizuje i mi zapravo možemo govoriti samo o nedovoljno brzim promjenama koje se tiču pozicije žena i/ili gubljenju stečenih privilegija.
Ovo je dokumentovano kako kroz rodnu segregaciju rada, pritisak na reproduktivna prava žena, retradicionalizaciju rodnih uloga, tako i kroz urušavanja sistema socijalnih servisa koja se u najvećoj mjeri reflektovala upravo na život žene, kroz feminizaciju siromaštva i konstantne radne (poslovne) neizvjesnosti.
Sa druge strane, žene koje unutar javnog i medijskog prostora preispituju i destabilizuju dominantne patrijarhalne, konzervativne, rasističke i nacionalističke (pret)postavke bez obzira na aktivnu participaciju u procesu emancipacije i demokratizacije socio-ekonomskog sistema kontinuirano se isključuju i čine nevidljivim ili bivaju izložene mizoginim i seksistickim napadima. Feminističke prakse u medijima su stigmatizovane, kao i rad svih hrabrih žena koje su proizvodile političke promjene u Srbiji tokom zadnjih decenija i pokretale ključne društvene akcije.
Poslednji slučajevi napada na novinarke, feminističke aktivistkinje i teoretičarke pokazali su da šira javnost i muškarci koji su prisutni na javnoj sceni i pozicijama moći nisu spremni za suočavanje sa prošlošću, koji podrazumjeva tranzicioni pristup pravdi, a nisu spremni ni za sadašnjost i projekciju budućnosti u kojoj žene istinski ravnopravno učestvuju u kreiranju javnih politika i donose odluke prije svega o sebi i vlastitom tijelu. Metodologija njihovog rada podrazumjeva osporavanje rada i svih postignutih rezultata pojedinih žena, ali i tekovina i kontinuiteta ženske i feminističke borbe.
Žene koje govore, žene koje odluče da podignu glas protiv rodnog i institucionalnog nasilja i ukažu na iskustva seksualnog uznemiravanja, regresiju zakonskog okvira bivaju izložene javnom progonu i napadu konzervativnih grupa.
Državne institucije koje bi im trebale pružiti zaštitu često postaju saveznice nasilnika kroz odsustvo kaznene politike i nedostatak spremnosti za prevenciju i sistemski rad na suzbijanju nasilja i diskriminatornih praksi.
Trenutna dešavanja u Srbiji i regionu, ali i šire nam pokazuju da je započet proces zagovaranja za uskraćivanje osnovnih prava i sloboda, kao i ograničavanje prostora ženama za donošenje odluka o sopstvenim identitetima, tijelu i seksualnosti, ličnim i političkim izborima i akcijama.
Sadržaji medijskog prostora uobičajeno ne predstavljaju kao istinitu temeljnu činjenicu: da žene čine polovinu populacije i da su kao njen dio presudno i neopozivo bitne i neophodne za njeno funkcionisanje, opstanak i progres. Medijski i javni prostor danas je postao poligon za obračun sa ženama, u kojem (verbalno) nasilje (p)ostaje legitimno sredstvo za diskvalifikaciju žena, uprkos što su uvrede, pretnje i nasilje kažnjiva dijela.
Ono što nam(a) ostaje je solidarnost i izgradnja novih političkih zajednica i feminističkih savezništva, koje će se organizovano boriti na ulici, institucijama i akademiji protiv svakog oblika diskriminacije nad ženama.
Jelena Višnjić
