Renesansa je period koji podržava dugotrajnu prosvetnu revoluciju i želju za stvaralačkom progresijom društva
Renesansa (preporod) označava period novog vremena, bujanje života nakon mračnog srednjeg veka. Ceo koncept tog vremena usmeren je protiv skolastičkog tradicionalizma i crkvenih dogmi koje su dominirale tokom srednjeg veka. Mislioci tog vremena tražili su novi smisao ljudskog života. Aristotelova filozofska misao ponovo postaje aktuelna, a nova naučna otkrića u oblastima prirodnih nauka postaju nov i popularniji način poimanja života i sveta koji nas okružuje.
Pedagoška misao ovog vremena, prožeta željom za saznavanjem i otkrivanjem neistraženog, u suprotnosti je s krutom tradicijom koja podržava stagnaciju i regresiju društva.
Renesansa je period koji podržava dugotrajnu prosvetnu revoluciju i želju za stvaralačkom progresijom društva. Pojam čoveka je stavljen u suprotnost s ranijim teološkim shvatanjam čoveka kao malog, beznačajnog bića. Čovek postaje uzor i merilo svih vrednosti.
U osnovi svega je naturalizam i optimizam, koji su ujedno i osnovni pokretači nove naučne misli. Autoritet crkve je opao, a umetnost i nauka preuzimaju primarnu funkciju.
U osnovi renesanse je antička umetnost, filozofija i antički način života.
Najpoznatiji pedagozi humanisti bili su: Tomas Mor, Tomazo Kampanela, Erazmo Roterdamski, Fransoa Rable, Mišel Montenj...
U oblasti književnosti: Dante, Petrarka, Bokačo, Servantes, Šekspir...
U oblasti likovne umetnosti: Leonardo, Mikelanđelo, Rafael, Direr...
Na polju prirodnih nauka: Kopernik, Galileo...
Humanizam je produkt viševekovne potrebe čoveka za odvajanjem od skolastike. U tom procesu javlja se novo građansko društvo – buržoazija.
Suština humanističke pedagoške teorije jeste vaspitanje čoveka kao pojedinca, koristeći se naučnim tumačenjem nastavnih sadržaja, s akcentom na principu očiglednosti i egzaktnosti, s primerima iz prirode i svakodnevnog života.
Zadatak nastave je priprema za život u realnosti, na ovom svetu. Naglašavala se čovečnost, tj. humanost, koji je najviše vrednovani. Ličnost čoveka, odnosno s pedagoškog stanovišta – deteta, iziskuje poštovanje i uvažavanje.
Humanizam je produkt viševekovne potrebe čoveka za odvajanjem od skolastike.
Vaspitni cilj je harmoničan razvoj tela i duše. Put do ostvarenja ovog cilja, humanisti vide u intelektualnom razvoju dečje ličnosti. Školi je dodeljen zadatak da intresantnim sadržajima motiviše decu za sticanje novih saznanja. Odbačena je srednjovekovna surova fizička kazna. Čak se i od roditelja očekivalo da imaju blage metode vaspitanja dece. Iako se u obrazovnim sadržajima nalazila religiozna tematika, uticaj crkve je slabio.
Vitorio de Feltre, pedagog i praktičar, insistirao je da ljudskost i toplina budu najvažniji aspekti odnosa prema učenicima. Razumevanje naučenog i njegovu primenu u svakodnevnom životu suprotstavlja memorisanju, “arhiviranju” nebitnih činjenica. U nastavu je uveo prirodne nauke i princip očiglednosti, a ukinuo je fizičku kaznu.
Fransoa Rable,sveštenik i lekar, pravnik, prirodnjak, širokog spektra znanja i interesovanja, bio je kritičar crkve i skolastike: ”Znanje je njihovo budalaština, mudost njihova trice i kučine, oni srozavaju dobre i plemenite duhove, a svaki cvet mladosti krhaju.”
Insistira na uvođenju očiglednosti, posmatranja i razgovora u nastavi. Ističe značaj estetskog vaspitanja.
Mišel Montenj ističe značaj duhovnog i fizičkog vaspitanja. Naglašava termin moralnog vaspitanja primerima iz prakse i moralnim vežbanjem. Adekvatno usvajanje vaspitno-obrazovnih sadržaja je moguće uz aktivan rad učenika i određen nivo discipline.
Jedan od najvećih humanista tog perioda je Erazmo Roterdamski. U svom delu “Pohvala ludosti” upućuje oštru kritiku crkvi i skolastici. Iznosi istinu o skolastičkoj školi, manastirskom životu, predrasudama i sujeverju, postu i hodočašću monaha, popova i ostalih sveštenih lica.
Ističe vašnost stvaranja humanog čoveka punog vrlina, s visokom dozom empatije. Veliku važnost pridavao je kulturi jezika i izražavanja, a od učitelja je zahtevao univerzalno znanje.
Kao jedan od načina suprotstavljanja crkvi, njihovim dogmama i intelektualnom “mraku” tokom XVI veka javljaju se veliki pokreti, pogotovo protiv katoličanstva i pape. Nazvani su zajedničkim imenom – reformatori. Iz njih su nastale nove hrišćanske verske zajednice, nezavisne od Katoličke crkve. Predvodnik nemačkih protestanata bio je Martin Luter. Isticali su potrebu za svetovnim karakterom škole, koja treba da bude nezavisna od crkve. Smatrali su da svi moraju imati pravo na pohađanje škole, bez obzira na pol i društveni stalež. Iako im je prioritet bio interes protestantskog reformatorskog pokreta, smatrali su da se on može sprovoditi kroz školovanje i sticanjem znanja iz različitih oblasti. Uz učenje latinskog, naglašavaju potrebu i za maternjim jezikom, čitanjem, pisanjem, računanjem. Za više razrede preporučuju učenje grčkog jezika, matematike, istorije, muzike, logike, retorike i poetike.
Renesansa je period koji podržava dugotrajnu prosvetnu revoluciju i želju za stvaralačkom progresijom društva.
U velikoj želji za bekstvom iz mračnog srednjeg veka, u želji za otkrivanjem i stvarnjem nove životne filozofije, mnogi teoretičari tog perioda postavljaju teorije koje po mnogim pitanjima zalaze u nemoguće, dobijaju karakteristiku utopije. U svojim teorijama prikazuju idealno društvo, društvo za koje svest ljudi tog vremena još nije dostigla odgovarajući nivo. U svojoj mašti kreirali su oblike društvenog uređenja koji su imali elemente utopijske konstrukcije.
Tako je Tomas Mor, rodonačelnik utopijskog socijalizma, u svom delu prikazao jedno besklasno društvo u kome vladaju načela slobode, pravednosti, humanizma i blagostanja. Ističe građansku ravnopravnost, uz opštu radnu obavezu i ukida upotebu za novcem kao sredstvom plaćanja i vrednovanja robe i ostvarenog rada. Ideju i osnovu za prikaz idealnog društva nalazi u Platonovoj “Državi”, Aristotelovom realizmu, ali i u državnom urđenju Rima. Naglašava važnost etike.
U svom prikazu idealne države, Mor spominje i vaspitanje kao proces koji treba da bude pristupačan svima, bez obzira na pol. Insistira na maternjem jeziku i realnim znanjima, kao idealnim spojem teorije i prakse. Ineresantni su mu zemljoradnja i zanatstvo.
Nakon jednog veka pojavljuje se novi roman o novoj “Sunčevoj državi”, čiji je autor Tomazo Kampanela. Kao pristalica Kopernikovog učenja, ali i zbog svog učenja, proveo je u tamnici 27 godina. Isticao je pravdu i red kao jedine mogućnosti za uređenje ljudskog društva.U idealnoj državi dominira rad i zajedništvo, ljubav i istinoljublje. Glavnu ulogu za stvaranje osnove takvog društva teba da imaju vaspitanje i obrazovanje. Cilj vaspitanja je srećna i harmonično razvijena ličnost.
Teoretičari ovog perioda naglašavaju empiriju kao metod sticanja znanja, a neki od njih daju idealistički prikaz društva. Zajednička karakteristika svih pomenutih teoretičara renesanse je humanizam, koji se ogleda usvim sferama društva, za razliku od dotadašnjih društvenih odnosa u kojima je čovekova vrednost minimizirana do te mere da je ljudski život vredeo manje od jedne rečenice u verskim knjigama.
Renesansa je donela mnogo oštrih kritičara skolastičke škole. Iznela na videlo težak život i surove metode vaspitanja i obrazovanja u crkvenim školama i manastirima. Time je, makar delimično, oslobodila dete tutorstva, učenja nerazumljivih sadržaja napamet i ukinula fizičko kažnjavanje kao metod prisile prilikom usvajanja suvoparnih nastavnih sadržaja.
Autor: Tatjana Manojlović/ Veliki Prasak
