Izuzetnost srpskih žena 19. veka ne ogleda se toliko u slavi imena i umetničkoj vrednosti njihovih dela, koliko u njihovom prosvetiteljskom radu i pregalništvu na polju borbe za žensku emancipaciju. Jedna od njih bila je i Draga Dimitrijević-Dejanović, prva srpska feministkinja i jedna od prvih Srpkinja koja je objavila svoj pesnički rukopis.
Znamenita srpska pesnikinja i glumica, rođena je u Staroj Kanjiži 1840. godine. Kao ćerka imućnog advokata Živojina Dimitrijevića, imala je dobre uslove za život i školovanje. Nakon završene osnovne škole, počela je da pohađa institut Vižikov u Temišvaru. Ipak, zbog očne bolesti koju dobija u trinaestoj godini prekida školovanje, nakon čega se sa porodicom seli u Stari Bečej.
Protivno volji svoje porodice, 1861. godine udaje se za učitelja Mihaila Dejanovića. Iste godine, odlazi u Peštu, i upravo će taj boravak biti od presudnog značaja za njen dalji kulturni rad. Njen rođak Stevan V. Popović, veliki kulturni pregalnik u Austrougarskoj i dugogodišnji upravnik budimpeštanskog Tekelijanuma, upoznaće je sa nekim od najznačajnijih ličnosti iz pokreta Ujedinjena omladina srpska, među kojima je, između ostalih, bio i Laza Kostić.
Već naredne godine, Draga objavljuje svoje stihove u časopisu Danica, čime potvrđuje svoju pesničku nadarenost. Njenu poeziju odlikuje vrlo iskreno pevanje o rodoljublju, ljubavi i ljubavnoj žudnji, kao i opisi telesnih čari muškarca, time demonstrirajući svoju samosvesnost i slobodu izražavanja.
Značajan trenutak u životu Drage Dimitrijević-Dejanović bilo je pristupanje Omladinskom pokretu, čime započinje svoj angažovani rad na polju ženske emancipacije. Svojim ličnim primerom, koji se ogledao u raznim vidovima umetničkog izraza, ona je utrla put ravnopravnosti za srpske žene. Počela je da glumi u pozorištu, na pozornicama Novog Sada i Beograda. Zatim je prevela komad Đavoljski pevač koji je bio izveden 4. septembra 1863. godine, u čast rođendana kneza Mihaila. Takođe, pisala je novinske članke povodom nekih političkih događaja, držala predavanja, slala polemičke dopise, raspravljala o uređenju srpskih škola…
Više nego druge srpske učene žene, Draga se zalagala za ostvarenje ženskih prava. Na jednoj od skupština Ujedinjene omladine srpske, dala je predlog da se prizna ravnopravnost između muža i žene. Taj njen predlog i njeno izlaganje pred skupštinom izazvalo je buru protivbeseda, ali je ni to nije omelo u njenoj borbi za prava žena.
Iako vrlo jaka i nepokolebljiva u javnom istupanju, bilo kao glumica, pesnikinja ili pedagog, Draga je bila krhka i nesrećna u svom privatnom životu. Gubitak sina 1867. godine bio je tragična najava onoga što će uslediti tri godine kasnije. Draga Dimitrijević-Dejanović umrla je na porođaju 1871. godine. Između ova dva tragična događaja, 1869. godine, objavila je knjigu kratkih lirskih pesama pod naslovom Spisi Drage Dimitrijević-Dejanović. Posebno se ističe njen stih koji glasi “Ja sam žena, ali smem” koji je ukratko sublimirao njenu ideju o borbi za žensku emancipaciju.
Ova samosvesna i hrabra mlada žena je za svog kratkog života učinila mnogo za srpske žene i njihov položaj u tada vrlo tradicionalnom i konzervativnom društvu. Upravo jedna od njenih poruka ženama, koju je iznela u svom javnom predavanju pod naslovom „Emancipacija Srpkinja“, sažima naprednu, ali i patriotsku ličnost Drage Dimitrijević-Dejanović, koja glasi: “Učimo se umno i telesno raditi, jer kada dođe vreme, ono odsudno po nas, zapitaće nas srpstvo: A šta ste vi žene uradile za napredak naroda svog?”
Ana Stjelja - VoxFeminae
