IRB RS
Da bi IRB RS davala pozajmice privrednim subjektima, morala bi postojati zakonska odredba koja definiše davanje pozajmica u interventnim okolnostima i pod određenim uslovima. Odnosno, za svaku firmu koja je dobila pozajmicu IRB RS mora postojati dokumentacija, koja opravdava davanje pozajmica. Ako je pozajmica uvedena kao nova aktivnost IRB RS, onda bi to trebalo da se uredi zakonski, a pošto nije, onda je to nelegalno.
piše: Ljiljana Kovačević
Ako nešto nije legalno, ne treba ni da bude transparentno. Tako pozajmce Investiciono-razvojne banke Republike Srpske (IRB RS) određenim firmama nisu legalne, pa nisu nisu ni transparentne. Ili, to što IRB RS odobrava pozajmice pojedinim privrednim subjektima je nezakonito, zbog čega podaci o tim pozajmicama nisu transparentni, odnosno nema ih na zvaničnom sajtu ove finansijske institucije.
Da bi IRB RS davala pozajmice privrednim subjektima, morala bi postojati zakonska odredba koja definiše davanje pozajmica u interventnim okolnostima i pod određenim uslovima. Odnosno, za svaku firmu koja je dobila pozajmicu IRB RS mora postojati dokumentacija, koja opravdava davanje pozajmica. Ako je pozajmica uvedena kao nova aktivnost IRB RS, onda bi to trebalo da se uredi zakonski, a pošto nije, onda je to nelegalno.
Saopštenje umjesto odgovora Žurnalu
Žurnal je nedavno otvorio pitanje davanja pozajmica, kao vida zaduženja, koje IRS potpuno netrasparentno daje određenim firmama, uglavnom bliskim ljudima iz vlasti. Žurnal je od IRB-a, kao i od premijera Radovana Viškovića, kao predsjednika Skupštine akcionara IRB-a, zatražio precizne podatke u svemu ovome, ali ih nije dobio.
Desetak dana kasnije, u medijima je osvanulo saopštenje IRB-a prema kojem je „institut pozajmica regulisan Zakonom o privrednim društvima i da njegovo korištenje je uobičajeno u poslovnoj praksi mnogih privrednih društava u Republici Srpskoj i šire“?!!
„Naime, u ovom slučaju riječ je o kratkoročnoj interventnoj mjeri Vlade Republike Srpske, koja se provodi putem IRB RS i to samo u slučajevima postojanja potrebe za preveniranjem nastanka i razvoja značajnijih tržišnih disbalansa i očuvanja stabilnosti privređivanja u ukupnom privrednom ambijentu Republike Srpske, čemu smo nedavno svjedočili sa pojavom globalne pandemije", saopštili su iz ove institucije.
Da bi potkrijepili ovo neuvjerljivo obrazloženje, iz „naftalina“ su izvukli primjer pozajmice prema društvima „SAVA SEMBERIJA“ d.o.o. Bijeljina i „VITAMINКA“ a.d. Banjaluka, „da bi se smanjili negativni efekati pandemije virusa korona, ne samo na poslovanje ovih firmi, već stotine pojedinačnih poljoprivrednih kooperanata čije poslovanje i poslovna egzistencija direktno zavisi od saradnje sa ovim preduzećima“.
Ako ništa sa pozajmicama nje sporno, sa stanovišta njihove legalnosti i transparentnosti, zašto IRB RS podatke o njima, proceduri podnošenja prijava za pozajmice, načinu njihovog odobravanja, uslovima pod kojima se one daju, rokovima vraćanja i njihovoj naplati ne objavljuje na svom web sajtu!??
Krajem 2019. godine, kada je bilo jasno da će tada dogovarani aranžman sa MMF-om propasti, IRB RS je ponovo, na mala vrata, uvela plasmane bez finansijskog posrednika, ovaj put putem davanja pozajmica pojedinim firmama. Prethodno je to rađeno u vidu zajmova.
IRB RS je je od septembra 2019. godine do početka 2022. godine odobrila ukupno devet pozajmica, u ukupnom iznosu od oko 37,6 miliona KM. Prva pozajmica, u iznosu od deset miliona odobrena je u vrijeme dok je direktor IRB RS bila Snežana Vujnić, a za ostale je zeleno svjetlo dala sadašnja uprava sa Draženom Vrhovcem na čelu.
Među firmama koje su dobile pozajmice u tom periodu bili su propali „Farmland“, čiji je vlasnik Dragan Vasiljević, intimus Milorada Dodika i vlasnik nekretnina na najatraktivnijim destinacijama u Floridi, „Niskogradnja“ Laktaši u vlasništvu Ljube Ćubića, „Dobojinex“, „Prijedor-putevi“… Vlasnici svih ovih firmi su politički, interesno ili po privatnoj liniji povezani za čelnim ljudima iz vlasti RS.
Ista praksa je nastavljena i tokom poslednje dvije godine, a prema saznanjima Žurnala, među onima koji su dobili milionske pozajmice IRB-a su i laktaška firma „Kaldera Company“, čijih je 65 posto dionica od Dodikovog intimusa Milenka Čičića krajem 2019. godine kupila kompanija „Prointer ITSS“. „Prointer ITSS“ je kompanija koja se dovodi u vezu sa porodicom Milorada Dodika, koji je svojevremeno lično priznao da njegov sin Igor blisko sarađuje sa tom firmom. Prema saznanjima Žurnala, IRB je u skorije vrijeme odobrila pozajmice “Prointer-u”, kao i Tehničko-remontnom zavodu iz Bratunca.
O svim ovim milionskim pozajmicama nema zvaničnih podataka, ne samo na sajtu IRB-a, već ih nema ni u Planu rada za tekuću godinu, kao ni u Izvještaju o radu IRB-a, koji se dostavlja Narodnoj skupštini RS na razmatranje.
Skriveni podaci
U saopštenju IRB-a objavljenom u medijima naveli su da su pozajmice „davane isključivo u skladu sa odlukama Vlade Republike Srpske, odnosno Skupštine IRB RS, prema internim procedurama, Politikom obezbjeđenja plasmana i drugim relevantnim aktima Banke“.
Ističu i da su oni „slijedili svoje interne procedure i politike i djelovali u pravcu zaštite imovinskih interesa i finansijskih potraživanja, istovremeno omogućavajući dostizanje prioriteta i razvojnih potreba Republike Srpske“.
Gomila birokratskih fraza, a opet ni riječi o tome kojim firmama su dali pozajmice, u kom ukupnom iznosu i da li te firme vraćaju pozajmljeni novac. Sve su pokušali umotati u floskulu „postizanja veće fleksibilnosti i prilagodljivosti prema potrebama i preferencijama domaće privrede i stanovništa“, navodeći da se „planiranje kreditnih plasmana IRB RS vrši prema 'kategorijama korisnika' – kreditni plasmani pravnim licima i kreditni plasmani fizičkim licima, ne i prema pojedinačnim finansijskim proizvodima koje Banka nudi“.
„S ciljem informisanja javnosti, svi realizovani plasmani prikazani su putem izvještajnih dokumenata IRBRS, u sklopu kategorije korisnika i namjene za koju su oni odobravani", naveli su iz IRB-a, ne navodeći koji su to „izvještajni dokumenti i kome se dostavljaju“.
Ranije je kredite bez finansijskog posrednika odobravao je tzv. veliki kreditni odbor IRB RS, u kojem su bili premijer RS, dva ministra i dva savjetnika, a koji je ukinut u aprilu 2016. godine zbog zahtjeva MMM-a da se upravljanje IRB RS izmjesti iz političkih institucija. I Svjetska banka je svojevremeno primjedbovala da se IRB RS, koja je osnovana kao Fond, ponaša kao banka, zatraživši od vlasti RS da se izjasne – da li će IRB RS ostati Fond ili će postati komercijalna banka, koja će biti pod patronatom Agencije za bankarstvo RS.
Formalno IRB je ostala Fond, pa bi kao takva morala sve da radi putem finansijskih posrednika, odnosno komercijalnih banaka. Pozajmice nisu zakonski definisane kao aktivnost Fonda, i zato one nisu legalne, a čim nisu legalne, podaci o njima su daleko od očiju javnosti.
Izvor: Žurnal
