Istorija koja je manje poznata u svetskoj javnosti je ona o narodu Moriori sa arhipelaga Rekohu, poznatijeg po evropskom nazivu Čatamska ostrva.
Maori su u svetu najpoznatiji domorodački narod Novog Zelanda, odnosno ostrva Aotearoa, kako glasi njegov maorski naziv. Ovaj polinežanski narod naselio je Aotearou oko 1300. godine po hrišćanskom kalendaru. Civilizacija se samostalno razvijala sve do evropskih doseljavanja u 19. veku. Iako je prvi kontakt sa kolonizatorom bio relativno miran, sa izolovanim sukobima, nasilje se pogoršavalo kako je broj Evropljana (na jeziku Maora: Pakeha) rastao. Pored stradanja i oduzimanja maorske zemlje, od 10 do 50 procenata Maora je stradalo i od influence, malih boginja i zaušaka, zaraznih bolesti koje su doneli doseljenici. Zanimljivo je da se u ratovima određen broj Maora borio na strani kolonizatora, a postoji i izvestan broj Evropljana koji su prešli na stranu kolonizovanog naroda.
Istorija koja je manje poznata u svetskoj javnosti je ona o narodu Moriori sa arhipelaga Rekohu, poznatijeg po evropskom nazivu Čatamska ostrva. Moriori su naselili ovo južnopacifičko ostrvo oko 1500. godine; postoje dve teorije o njihovom poreklu: prva je da su se odvojili direktno od Maora, a druga je da su poseban polinežanski etnos. Istraživanja naginju prvoj teoriji; bilo kako bilo, srodnost između ovih naroda svakako postoji, kao i lingvistička povezanost – i reč Maori i reč Moriori znači “narod”. Moriori su praktikovali pacifističku religiju, te nije bilo dozvoljeno proliti nečiju krv. Onaj ko ubije drugog, ubija svoju manu – čast, suštinu, dušu. U slučaju ubistva, osuđenik bi bio izopšten i prognan, što znači osuđen na smrt.
Tokom četiri veka pre evropskih doseljavanja, Maori i Moriori su ostvarivali redovan kontakt. Maori su često dolazili na Rekohu u potrazi za resursima, ali nikada nije bilo otvorenog sukoba sa urođenicima. Kako su dolazili, tako su i odlazili.
Međutim, ovo se menja u 19. veku, kada su Maori ostali bez zemlje nakon kolonizacije. I dalje odlaze na Rekohu u potrazi za resursima, samo što su sada ratobornije raspoloženi, i dodatno naoružani musketama koje je doneo kolonizator. Pošto je određen broj njih pao u ropstvo Evropljanima, Maori kopiraju obrazac ponašanja svog kolonizatora i porobljavaju Moriore, pored toga što im uzimaju i zemlju. Moriori, kao pacifistički narod, isprva ne pružaju otpor. Međutim, nezadovoljstvo novim podređenim položajem ne ostavlja ih ravnodušnim, i održava se veće na kome mlađi među njima predlažu da treba pružiti otpor Maorima, jer se zapovest od neubijanju drugog odnosi samo na druge pripadnike Moriori naroda, te ubica neće ubiti svoju manu ako ubije Maora. Starešine se ne slažu sa ovim tumačenjem, i ubeđuju mlade da se zapovest odnosi na svet ljude – uključujući Maore. Ova struja odnosi prevagu, i Moriori ne pružaju otpor.
Do kraja 19. veka populacija Moriora spada sa oko 2000 na oko 100 ljudi. Oni koji nisu ubijeni, postali su robovi. Ipak, Moriori su preživeli. Pitanje je šta bi bilo da su pružili otpor. Možda bi potpuno nestali, u krvoločnijem sukobu nego što je bio, a možda bi ih preživelo više. U svakom slučaju, njihova istorija ostala je obeležena genocidom koji su doživeli. Danas postoji oko 700 ljudi koji se izjašnjavaju kao Moriori; njihovo poreklo je mešovito. Moriori jezik je izumreo.
U pismu guverneru Novog Zelanda seru Džordžu Greju pre vek i po, Moriori su udruženo izjavili:
“Prijatelju, neka se ne pitaju ljudi zašto ovaj narod nije uspeo da sačuva svoju zemlju. Bili smo ljudi koji nisu poznavali bes, niti smo znali kako da se borimo. Bili smo ljudi koji su živeli u miru, bili smo ljudi koji nisu verovali u ubijanje svoje vrste, niti u jedenje svoje vrste.”
Izvori:
A. Brett, The miserable remnant of this ill-used people: colonial genocide and the Moriori of New Zealand’s Chatham Islands, Journal of Genocide Research, 2015, Vol. 17, No. 2, 133–152
A. Shand, The Moriori People of the Chatham Islands: Their Traditions and History, The Journal of the Polynesian Society, Vol. 3, No. 2 (JUNE, 1894), pp. 76-92
D. Mitchell, Cloud Atlas, Sceptre 2004
Preuzeto sa Princip
