Zdravstvene ustanove u Republici Srpskoj pored milionskih gubitaka, odlaska stručnih kadrova, i manjka adekvatne medicinske opreme, što direktno utiče na zdravlje stanovnika, imaju problema i sa neadekvatnim odlaganjem medicinskog otpada koji zahtjeva poseban tretaman. Za to su potrebna dodatna finansijska sredstva, a posljedice nestručnog rukovođenja ovim otpadom i njegovoj štetnosti za zdravlje građana i prirodu su nesagledive.
Hemijski otpad u kanalizaciji
Medicinski otpad koji nastaje u zdravstvenoj ustanovi skladišti se na određenoj lokaciji u krugu ustanove, prije odlaganja, transporta, ili prenosa do drugog primaoca. U medicinski otpad spada i hemijski, a Dom zdravlja Istočno Sarajevo ovaj otpad ispušta direktno u kanalizaciju, koja se, prema našim izvorima, izliva se u rijeku Dobrinju. Riječ je o izuzetno toksičnom otpadu koji nastaje nakon razvijanja radioloških filmova.
“Poznato je da se za razvijanje radiološkog filma koriste dvije komponente, odnosno razvijač i fiksir i oni zapravo predstavljaju fotohemikalije. Razvijač je organski spoj koji se koristi za razvijanje RTG filma, kojem je svrha taloženje elementarnog srebra iz srebrnog bromida fotoemulzije (filma). Sa druge strane fiksir je hemijski spoj koji se sastoj od 20-25% rastvora natrijum tiosulfata. Bitno je istaći da je natrijum tiosulfat izuzetno toksičan za pluća. Hemijski otpad, tj. fiksir i razvijač sadrže i teške metale, srebro”, kaže za SPIN Info stručno lice iz ove oblasti.
Ako uzmemo u obzir period pandemije virusa korona kada je ogroman broj pacijenata morao snimati pluća možemo samo pretpostaviti u kojoj količini su ove fotohemikalije ispuštene u kanalizaciju.
“Rukovodilac zdravstvene ustanove u skladu sa svojim ovlašćenjima ima obavezu da preduzima mjere na zaštiti zdravlja radnika zdravstvene ustanove, radnika na transportu medicinskog otpada, na zaštiti stanovništva od rizika po zdravlje kao posljedica nastanka medicinskog otpada u zdravstvenoj ustanovi. Rukovodilac je dužan da obezbijedi da se medicinski otpad tretira na siguran i po životnu sredinu bezbjedan način”, navodi se u Pravilniku o upravljanju medicinskim otpadom objavljenom u Službenom glasniku Republike Srpske (broj 53/02).
Rukovodstvo Doma zdravlja Istočno Sarajevo, na čelu sa direktorom Šešelj Dejanom, u odgovoru našem portalu o rukovođenju ovim otpadom navelo je da ova ustanova posjeduje zaključen Ugovor o zbrinjavanju medicinskog otpada sa preduzećem “Reciklon” d.o.o iz Sarajeva, specijalizovanom za zbrinjavanje opasnog i neopasnog otpada, ekologiju i infektivni otpad, ne navodeći na koji način se tretira konkretno hemijski otpad.
Takođe, ugovori se sastavljaju po različitim stavkama, koje ne moraju obuhvatiti cjelokupan otpad koji se proizvede u nekoj ustanovi, što je vrlo pogodno za manipulisanje i narušavanje zakona. Pitanje je koliko novca naušrb zdravlja građana i ugrožavanja životne sredine zdravstvene ustanove, koje grcaju u dugovima, uštede na ovaj način.
Hemijski otpad trebao bi da se pakuje u odgovarajuću ambalažu i privremeno skladišti, nakon čega ga preuzimaju ovlaštene firme.
Pitali smo i Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske koje kompanije imaju ovlaštenje za upravljanje medicinskim otpadom, kao i ostalim kategorijama opasnog otpada u Republici Srpskoj, međutim, odgovor nismo dobili.
Iz ekološkog udruženja “Eko Akcija” smatraju da je problem bolničkog otpada široko rasprostranjen.
“Zdravstvene ustanove proizvode obilje infektivnog otpada koji se mora adekvatno zbrinjavati. Takođe, noviji RTG uređaji su sada pretežno digitalni, te nema filma i hemikalija”, navode za naš portal iz Udruženja ”Eko Acija”.
Curenje ličnih podataka pacijenata?
Rukovodioci Doma zdravlja pored neadekvatnog tretmana hemijskog otpada imaju i brojne druge probleme. Naime, Domu zdravlja Istočno Sarajevo nedavno je doniran mobilni RTG uređaj koji se u praksi najčešće koristi na odjeljenjima intenzivne njege ili onim gdje su smješteni pacijenti koji se ne mogu samostalno kretati, što je specifičnost bolničkih pacijenata, a ne onih u domovima zdravlja.
Uređaj je izuzetno modernizovan, posjeduje Wi-Fi i mogućnost narezivanja CD-a. Međutim, mimo propisa, u Radiološkoj ambulanti DZ Istočno Sarajevo spojili su statični rendgen sa mobilnim aparatom putem Wi-Fi konekcije, odnosno prepravili su ovaj uređaj po svojoj mjeri i time vjerovatno izgubili garanciju na isti. Ovo nije propisan način upotrebe ovog uređaja koji je podešen da samostalno snimi i nareže CD, bez slanja podataka dalje. Jednostavno rečeno, statični rendgen mora posjedovati digitajzer sa kojim je povezan kablom, a ne sa Wi-Fi konekcijom. Očigledno, ovim postupkom je ugrožena i zaštita podataka, jer se oni šalju putem Wi-Fi, što otvara mogućnost za ”curenjem” ličnih i medicinskih podataka.
Iz Doma zdravlja nam kažu da je mobilni aparat u potpunosti upotrebljiv, naročito kada je riječ o nepokretnim pacijentima, ali se ipak nisu osvrnuli na to da li je njegova primarna namjena u bolnicama, a ne domovina zdravlja.
Ugožavanje zdravlja najmlađih pacijenta
Tokom radiološkog pregleda, te standardnoj radiološkoj dijagnostici, stručna lica za rad u zoni sa jonizujućim zračenjem (RTG tehničar/radiološki inženjer) moraju pacijentu obezbijediti zaštitu za gonade i štitnu žlijedu, koju prema riječima pacijenata, DZ Istočno Sarajevo ne posjeduje. Ovo je posebno opasno za najmlađe pacijente, a ovakav način zaštite se u većini zemalja podrazumijeva.
Iz Doma zdravlja su saopštili da naše pitanje nije pravilno formulisano, jer smo umjesto izraza radiološka dijagnostika, upotrijebili izraz radiološko ispitivanje, a oni ne vrše nikakva radiološka ispitivanja. Na taj način su vješto izbjegli odgovor o eventualnom neposjedovanju pomenute zaštite i još su naglasili da ne vrše snimanje štitne žlijezde. Međutim, stručnjaci kažu je u toku snimanja pluća djeteta potrebno staviti olovnu kecelju za gonade (genitalije) da se snop jonizujućeg zračenja ne bi širio na nepotrebne dijelove tijela. Problem pedijatra u Domu zdravlja, o čemu je i sam direktor na sjednici skupštine opštine Istočna Ilidža nedavno govorio, poseban je problem, kao i manjak doktora iz službe ginekologije.
“Ako se danas naručite za pregled kod ginekologa, doći ćete na red tek za četiri mjeseca”, rekao je za skupštinskom govornicom direktor Šešelj.
Sistemski problemi zdravstvenih ustanova, koji nisu mimoišli ni Dom zdravlja u Istočnom Sarajevu pogodni su povećanju korupcije u zdravstvu što je jedan od gorućih problema u BiH.
