Četrdesetih godina 19. veka u okviru reforme britanskog poštanskog sistema koji je do tog trenutka bio veoma haotičan i predstavljao plodno tle za korupciju i razna nedela, nastala je prva poštanska marka.
Sistem je bio pred pucanjem jer oni koji primaju pošiljku često nisu želeli ili mogli da plate uslugu. S druge strane, pošiljaoci se nisu libili da šalju ogromne, kabaste stvari, ili da uporno svakodnevno šalju pisma. Pošta je sve nosila, ali nije mogla da naplatu dostavu.
Prva marka koja je sve to rešila na jednostavan način, a ujedno postala ukras za pošiljku, poznata je pod nazivom Peni blek (Penny Black – na slici). Izdata je 1. maja 1940. godine u Velikoj Britaniji u okviru inicijative za promenu načina funkcionisanja poštanskog sistema koju je pokrenuo ser Roland Hil, učitelj i pronalazač, a kasnije i direktor poštanske službe. Na njoj je bio lik tada dvadesetjednogodišnje kraljice Viktorije i vrlo je nalikovala današnjim markama, osim što nije imala perforirane ivice, već sasvim ravne. Kako je Britanija bila jedina zemlja sa poštanskim markama, na njima nije bilo potrebe da se naznači poreklo, o kom je, uostalom, govorila i sama slika.
Za izumitelja poštanske marke može se uzeti i Vilijam Dokvra, britanski trgovac koji je sa svojim kolegom Robertom Marijem krajem 17. veka ustanovio sasvim rudimentarni poštanski sistem Londona, takozvani London peni post. Oni su za jedan peni prenosili pisma isključivo unutar grada Londona. Međutim, na pisma čiji je transport plaćen nisu lepili marku nalik današnjoj, već su lupali pečate, što se može smatrati direktnom pretečom.
No, vratimo se Hilovoj reformi poštanskog sistema. Najveća promena koju je on uveo bila je sistem naplate – sada je pošiljalac morao da plati uslugu. Poštanske marke su u narednim godinama postale vrlo tražene i pored toga što se usluga po svaku cenu morala platiti. Prema podacima Britanskog poštanskog muzeja, pre uvođenja ove marke, 1839. godine, poslato je 76 miliona pisama. Godine 1850. broj dostavljenih pisama iznosio je oko 350 miliona!
Tako je ovo parčence papira, uglavnom pravougaonog i ponekad trouglastog ili drugog oblika sa sličicom, postalo jedan od onih izuma koji su mali, jeftini, neobično jednostavni, ali su dali neverovatan doprinos savremenom društvu. Narednih godina su i druge države počele da uvode sličan sistem, a najpre su to učinile Švajcarska i Brazil.
Iako je naplata poštanske usluge postala drastično efikasnija, to nije uticalo na broj pošiljki, naprotiv. Tek je krajem 20. veka pošta postala rasterećenija kako je telefoniranje pojeftinilo, a ljudi su počeli da se dopisuju i putem elektronske pošte.
M.Đ.
